Canon van de Moderne Kunst: Tatlin

Canon van de Moderne Kunst – Venster 19
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 19: Monument voor de Derde Internationale van Vladimir Tatlin.

In het roerige revolutionaire Rusland van de jaren 10 van de vorige eeuw vechtten twee kunststromingen om de macht. Het gevoelige suprematisme van Kazimir Malevich (Venster 16) en het harde pure constructivisme van Vladimir Tatlin.

Vladimir Tatlin ging uit van de intrinstieke kwaliteiten van een materiaal om een constructie te maken. Geinspireerd door de kubistische beelden van Picasso, begon Tatlin eigen constructies te maken waarin ruimtelijke dynamiek centraal stond. Textuur en kleur van de oorspronkelijke materialen wordt intact gelaten en samengevoegd tot nieuwe constructies. Al snel werd deze vormentaal van Tatlin overgenomen door de Russische communisten en daarmee werd het de kunst van de revolutie. Door het gebruik van pure materialen werd de kunst van de artiesten ook de kunst van de arbeiders. Omdat het materiaal centraal stond en puur werd gehouden, stond het idee van de kunstenaar veel verder op de achtergrond en kon eigenlijk iedereen de kunstenaar zijn.

Tatlin’s meest beroemde werk is een werk dat eigenlijk nooit verder is gekomen dan een ontwerp. Het gaat om het Monument voor de Derde Internationale, een ontwerp voor een toren dat het hoofdgebouw zou moeten worden voor het internationale communisme. Het gebouw zou twee keer zo groot worden als het Empire State Building en bestond uit twee helixen waarbinnen 4 draaiende geometrische figuren zaten. De rotatie van de geometrische figuren wisselde tussen 1 dag en 1 jaar. In de toren zouden onder meer vergaderzalen, een informatiecentrum en een radiostation komen. Er werden verschillende modellen van dit geweldige ontwerp worden gemaakt die door heel Rusland reisden. Uit een gebrek aan staal werd de toren nooit gebouwd. Al hebben later verschillende architecten hun twijfels geuit over de uitvoerbaarheid van het plan.

Vladimir Tatlin werd op 28 december 1885 geboren in Moskou. Van 1902-1910 bezocht hij de kunstvakschool in Moskou, met een tussenperiode van 1905-1909 waarin hij in de leer ging als Iconen schilder in Pensa. In 1912 exposeerde hij met de radicale kunstenaarsbeweging ‘Ezelsstaart’, die sterk geinspireerd was door de futuristische beweging uit Italie. Maar de grootste bron van inspiratie voor Vladimir Tatlin, was een reis naar Parijs die hij in 1914 maakte. Tijdens deze reis bezocht hij onder meer het atelier van Picasso en maakte hij kennis met zijn kubistische beeldhouwwerken.

Terug in Rusland exposeerde hij in 1915 op de befaamde 0,10 laatste futuristische tentoonstelling waar Malevich de show stal. Hierna begon hij te werken in zijn beroemde constructivistische stijl. Na de revolutie, werd hij in 1918 aangesteld als leraar aan de Staatswerkplaats voor Kunst en Techniek om vervolgens in 1921 les te geven aan de kunstacademie in Petrograd. Ook de rest van zijn leven bleef hij lesgeven in onder meer Moskou en Kiev. In de overtuiging dat kunst altijd het leven en de samenleving moest dienen, legde hij zich er in zijn najaren op toe om een vliegmachine te ontwikkelen waarmee een mens op eigen kracht moest kunnen vliegen. Het zou er nooit van komen. Tatlin overleed in 1953 op 67-jarige leeftijd.

Tatlin’s toren werd nooit gebouwd. Er bestaan alleen maquettes onder meer in het Tretyakov Museum in Moskou en Museum voor Moderne Kunst in Stockholm. Ander werk van Tatlin is te zien in het Museum of Modern Art in New York.