Canon van de Moderne Kunst: Kees van Dongen

Canon van de Moderne Kunst – Venster 7
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 7: Rode Danser van Kees van Dongen.

Het Fauvisme was een heftige stroming binnen de vroege moderne schilderkunst waarin felle en contrasterende kleuren centraal stonden. De beweging was maar een kort leven beschoren, maar leverde een aantal grote namen binnen de schilderkunst op. Eerder al was er binnen de Canon voor Moderne Kunst aandacht voor Henri Matisse (Venster 4), maar vandaag aandacht voor een andere grote naam van het Fauvisme, Kees van Dongen.

Het is niet makkelijk om een signatuurwerk van Kees van Dongen te selecteren. Tot zijn repertoire behoren talloze vrouwenportretten met grote hoeden, afbeeldingen met oosterse invloeden maar ook veel afbeeldingen van zangeressen en dansers uit het nachtleven. Ik heb gekozen voor een schilderij dat tot de laatste categorie behoort en tegenwoordig te zien is in de Hermitage in St. Petersburg, de Rode Danseres (the Red Dancer). Op het doek zien we een zigeunerdanseres in een fel oranjerode jurk, die omhoog wordt getild zodat de toeschouwer een been te zien krijgt. Het is een sensueel portret waarop de jurk domineert, waardoor het gezicht en het lichaam van de vrouw op de achtergrond juist begeerlijker wordt.

Kees van Dongen schilderde het werk toen hij in de Bateau Lavoir woonde. Dit ateliercomplex was het middelpunt van de kunstwereld van Parijs aan het begin van de 20e eeuw. Van Dongen woonde hier onder meer met Pablo Picasso, George Braque, Constantin Brancusi en Modigliani en raakte geïnspireerd door het uitgaansleven in de omgeving van dit atelier. Onder meer de Moulin Rouge was op loopafstand. In 1907 en 1908 vervaagdigde Van Dongen dan ook een serie werken van zangeressen en danseressen, die tegenwoordig in topmusea over de hele wereld te zien zijn. Al deze werken hebben dezelfde kenmerkende felle kleuren en erotische sfeer.

Kees van Dongen werd in 1877 geboren in Delfshaven en bracht zijn jeugd door in Rotterdam waar hij al vanaf zijn 14e zijn eigen geld moest verdienen. In de avonduren volgde hij lessen aan de Academie van Beeldende Kunsten en Technische Wetenschappen. In 1897 vertrok hij naar Parijs waar hij met tekenen en schilderen zijn brood verdiende. Hij kwam hier in contact met andere vooruitstevende kunstenaars als Henri Matisse en Maurice de Vlaminck. Daardoor ontwikkelde hij zijn eigen stijl met felle kleuren. Tot aan de 1e wereld oorlog zou hij blijven experimenteren in zijn wilde stijl met sensuele onderwerpen. Zijn werk bleef aandacht trekken mede doordat hij participeerde aan expressionistische tentoonstellingen. Samen met het kubisme was het expressionisme ondertussen het middelpunt de kunstwereld

Na de 1e wereld oorlog werd zijn werk minder vooruitstrevend en werd Van Dongen steeds meer geleid door commerciële motieven. Toch bleef de waardering voor zijn (vroege) werk groeien zo ontving hij in 1929 de prestigieuze Franse scheiding van het Legion d’Honneur en werd zijn werk aangekocht door grote musea. Hij zou ook het Franse staatsburgerschap verkrijgen en i Frankrijk blijven werken. Hij overleed in 1968 op 91 jarige leeftijd in Monte Carlo met een groot oeuvre als nalatenschap. Zijn werk was van grote invloed op het expressionisme en latere stromingen als de COBRA groep.

De grootste collectie werken van Kees van Dongen in Nederland is te vinden zijn geboortestad Rotterdam in het Museum Boijmans van Beuningen. Maar ook andere Nederlandse musea als het Stedelijk Museum, het Gemeentemuseum en het Van Gogh Museum bezitten werk van Kees van Dongen. In het buitenland zijn de werken van Kees van Dongen onder meer te zien in Parijs (Centre Pompidou), St. Petersburg (Hermitage) en New York (Museum of Modern Art).