Canon van de Moderne Kunst: Ernst Ludwig Kirchner

Canon van de Moderne Kunst – Venster 9
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 9: Potsdamer Platz van Ernst Ludwig Kirchner.

Na de opkomst van Edvard Munch (Venster 2) in Noorwegen en Egon Schiele (Venster 8) in Wenen, was de aanzet tot het internationale expressionisme gezet. Het expressionisme zou zich verder ontwikkelen in Duitsland vanaf 1905, waar Fritz Bleyl, Karl Schmidt-Rottluff, Erich Heckel samen met Ernst Ludwig Kirchner Künstlergemeinschaft Die Brücke oprichtten. Laatstgenoemde zou zich ontwikkelen tot de leider van de groep qua stijl en persoonlijkheid, daarom kijken we vandaag naar een werk van Ernst Ludwig Kirchner.

Die Brücke kunstenaars gebruiken in hun werk expressionistische vormen en felle kleuren om op zoek te gaan naar vrijheid in hun werk en onafhankelijkheid van kunst uit het verleden. Vincent van Gogh en Edvard Munch waren grote voorbeelden voor de groepsleden die voornamelijk in Dresden werkte. Na de eerste Brücke tentoonstelling in 1906 verbonden ook Emil Nolde, Max Pechstein, Otto Mueller en Cuno Amiet zich aan de stroming, waarbinnen de kunstenaars veelal dezelfde stijl gebruikten. De groep zou samen blijven werken en exposeren tot aan 1913 toen Kirchner teveel aandacht opeiste en voor een breuk in de groep zorgde.

Het bovenstaande werk van Ernst Ludig Kirchner werd geschilderd vlak na de breuk in 1914 en was onderdeel van een serie ‘Großstadtbilder’ waarin Kirchner het straatleven van Berlijn portretteerde. Randfiguren uit de samenleving hebben op deze doeken vaak een prominente rol, zo ook op ‘Potdamer Platz’. De twee afgebeelde vrouwen zijn prostitués die worden bekeken door een horde mannen op de achtergrond. Als toeschouwer lijk je onderdeel te worden van deze horde mannen, omdat je bijna op bij de vrouwen op de stoep komt te staan. Het schilderij is heel dynamisch door de scherpe lijnen en heftige kleuren. Vooral het groen van de straat is bijzonder sterk. De straat lijkt wel in een stroom te veranderen die uitmond in het midden van het plein waar de dames op de stoep staan. Het doek is een tijdsbeeld van het Berlijnse uitgaansleven aan het begin van de 20e eeuw.

Expressionist Ernst Ludwig Kirchner werd in 1880 geboren in Aschaffenburg. Hij studeerde aan de technische universiteit in Dresden een brede opleiding waarin aandacht was voor architectuur, tekenen, schilderen en kunstgeschiedenis. In 1905 richtte hij met 3 mede-studenten die Brücke op. Binnen deze groepering zou Kirchner een voorloper worden van de stijl van de kunststroming. Hierdoor werd Kirchner’s werk van alle groepleden het meest worden gewaardeerd door kunstcritici. Kirchner kreeg een eigen tentoonstelling in 1913 vlakvoor het uiteenvallen van de groep.

In de 1e wereld oorlog ging hij als ‘vrijwilliger’ in dienst, maar stortte na 1 jaar mentaal volledig in. Hij herstelde hiervan een kuuroorden in Davos en Taunus in Zwisterland. Uit deze tijd stamt zijn zelfportret met afgesneden handen als soldaat. Kirchner zou ook na deze tijd in Davos blijven wonen en werken. Zijn roem bleef de jaren erna alleen maar stijgen, ondanks dat er weinig progressie meer zat in zijn schilderstijl. In 1933 werd zijn werk door de nazi’s uitgeroepen als ‘entartet’ en werden meer dan 600 van zijn werken vernield. Deze gebeurtenissen en de inname van Oostenrijk in 1938 leidde opnieuw tot een inzinking. Hij pleegde zelfmoord in Davos op 58 jarige leeftijd.

Werken van Ernst Ludwig Kirchner zijn in Nederland te vinden in het Stedelijk Museum te Amsterdam en het Groninger Museum te Groningen. De grootste Kirchner verzamelingen zijn te vinden in Duitsland in de Neue Nationalgallerie (Berlijn), het Ludwig Museum (Keulen), het Folkwang Museum (Essen) en het Stadel Museum (Frankfurt am Main). Buiten Duitsland is Kirchner vooral goed vertegenwoordigd in Washington (National Gallery), New York (Museum of Modern Art), Missouri (Saint Louis Art Museum) en in het Ernst Ludwig Kirchner Museum in Davos, Zwisterland.