Canon van de Moderne Kunst: Le Douanier (Henri Rousseau)

Canon van de Moderne Kunst – Venster 6
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 6: De Slapende Zigeuner van Henri Rousseau – ookwel bekend als Le Douanier.

de Slapende Zigeuner – Henri – Le Douanier – Rousseau

Een van de beroemdste schilderijen in het Museum of Modern Art in New York is een schilderij van een autodidact, een Franse schilder die ten tijde van Picasso en Matisse helemaal zijn eigen gang ging, Henri Rousseau. Het werk toont een slapende vrouw in de woestijn met prominent een beeld een mandoliene en een vaas. De vrouw wordt besnuffeld door een leeuw die het centrum van het schilderij vormt.

Het werk werd geschilderd in 1897 en getoond op de Salon des Independents in Parijs. Het werk van Rousseau werd namelijk geweigerd op de officiele salon van Parijs. Na de tentoonstelling probeerde Rousseau zijn werk te verkopen aan de burgemeester van zijn geboorteplaats Laval, maar die weigerde het werk te kopen. Het werk verdween toen in een Parijse privecollectie totdat het in 1927 naar New York werd getransporteerd. Het werk is spannend vanwege de ongewone situatie van de leeuw die snuffelt aan een slapende vrouw. Als toeschouwer verwacht je dat de vrouw ieder moment wakker schrikt om vervolgens in de grote leeuwenbek te verdwijnen.

Tegelijkertijd is ook de compositie interessant. Rousseau had dan geen opleiding gehad in de schilderkunst, hij wist goed hoe hij zijn doeken moest opbouwen. De leeuw staat centraal in het doek en gaat als het ware op in de achtergrond, waardoor er een soort van rust ontstaat. De aandacht van de toeschouwer gaat direct naar de slapende vrouw op de voorgrond, door haar als het ware voor de leeuw te plaatsen ontstaat er een dieptewerking.

Zelfportret – Henri Rousseau

Henri Rousseau werd in 1844 geboren in Laval en bracht daar zijn jeugd door. Na de dood van zijn vader verhuisde hij naar Parijs, waar hij een baan kreeg als douanier. Het bracht hem de bijnaam, de douanier, die hij zijn gehele leven zou houden. In zijn vrije tijd kreeg hij de mogelijkheid in het Louvre oude meesters te kopiëren, het betekende het begin van zijn schilderscarrière. In 1885 diende hij voor het eerst een eigen werk in bij de Salon van Parijs, maar dit werd afgewezen. De jaren die hierop volgde zou hij exposeren op de salon van onafhankelijken.

Rousseau zou bekend worden met kleurrijke schilderijen waarop veel exotische dieren en planten stonden afgebeeld. Zijn werk werd door critici afgedaan als simpele kleurwerkjes van een amateur, maar de avant gardistische kunstenaars als Matisse, Picasso en Derain zagen in hem een genie. Zijn werk past helemaal binnen de modernistische stroming waarin er aandacht kwam voor primitieve kunst en perspectief werd losgelaten. Rousseau’s werk zou steeds meer worden geaccepteerd en zou expressionisten en futuristen later beïnvloeden.

Vanwege zijn bescheiden oeuvre zijn er geen musea met hele grote verzamelingen van Le Douanier. Werken van Henri Rousseau zijn onder meer te zien in Parijs (Musee d’Orsay, Musee de l’Orangerie), St. Petersburg (Hermitage) en New York (Museum of Modern Art, Guggenheim Museum, Metropolitan).  In Nederland is er helaas geen werk van Henri Rousseau te vinden.