Bijbelse onderwerpen, olieverf, realistische weergave van mensen en landschappen, de overgang van Middeleeuwen naar Renaissance en de eerste beroemde schilders van de lage landen. Een Venster op… de Vlaamse Primitieven!
Geschiedenis
De Vlaamse Primitieven, ook wel de Noordelijke Renaissance, verwijst naar het begin van de Nederlandse en Vlaamse schilderkunst en omvat grofweg de kunstenaars die tussen 1400 en 1550 in de Nederlanden actief waren. Deze kunstenaars werkten in het Bourgondische koninkrijk, een gebied dat Nederland, België, Luxemburg, het Noorden van Frankrijk en delen van Duitsland omvatte.
Kenmerken
De Vlaamse Primitieven schilderende met name religieuze onderwerpen. De kunstenaars behoren tot de eerste schilders die op grote schaal olieverf gaan gebruiken. Hierdoor kunnen ze een veel groter detail bereiken, dan met oudere technieken. Ze werden dan ook in heel Europa beroemd vanwege hun uitgebreide landschappen en de gedetailleerde afbeeldingen van personen en kleding. Ze beïnvloeden hiermee ondermeer de Renaissance kunst van Italië.
Kunstenaars
Voor de opkomst van de Vlaamse Primitieven werd de Noord-Europese schilderkunst gedomineerd door de internationale gotiek, waar de Gebroeders van Limburg de bekendste schilders van zijn. Langzaam werden de stijl van deze schilderijen steeds realistischer mede door de hofschilders Jan Maelwael en Jean de Beaumetz.
De grote vernieuwer die vaak als het beginpunt van de Vlaamse Primitieven wordt gezien, is Jan van Eyck. Ondanks dat hij maar een klein oeuvre heeft nagelaten, zijn de schilderijen van bijzondere kwaliteit. Van Eyck was in dienst van Filips de Goede en is een van de vroegste gebruikers van olieverf, waarmee hij veel detail kon bereiken.
De stijl van Van Eyck wordt al snel overgenomen door Rogier van der Weyden die was opgeleid in het atelier van Robert Campin. Naast een groot oog voor detail, heeft Rogier van der Weyden veel aandacht voor emotie van de figuren die hij afbeeldt. Andere volgers van Van Eyck en Van der Weyden zijn onder meer Diederik Bouts en Hugo van der Goes.
De stijl van de Vlaamse Primitieven vindt al snel navolging in alle delen van het Bourgonische rijk. In de Duitse gebieden is Hans Memling de belangrijkste schilder, wiens werk uiteindelijk beroemde Renaissance schilders Albrecht Dürer en Hans Holbein zou inspireren.
Nederland
In de Noordelijke Nederlander is beroemdste meester Geertgen tot Sint Jans, die actief was in Haarlem en waar ongeveer 15 werken van bewaard zijn gebleven. In de Zuidelijke Nederlanden waar de bakermat van de Vlaamse Primitieven lag, zou de realistische stijl tot steeds betere bestudering van de natuur leiden. Schilders als Hieronymus Bosch en Pieter Brueghel de oude zijn hier de beste voorbeelden van. Zij durfden ook niet-religieuze onderwerpen te schilderen.
Musea
De belangrijkste collecties Vlaamse primitieven zijn te zien in Vlaanderen zelf, zoals de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel, Antwerpen en Gent. Omdat Vlaanderen in de 15e eeuw in handen was van de Spanjaarden, is bovendien een belangrijk deel van de Vlaamse kunst in Spaanse handen terecht gekomen. Hierdoor zijn topwerken van de Vlaamse Primitieven tegenwoordig te zien in het Prado in Madrid.
