Na twee jaar corona-vertraging is dit voorjaar in Londen eindelijk de grote Rafaël tentoonstelling te zien. De National Gallery toont de diversiteit van zijn werk als kunstschilder, architect en prentenmaker.

Na de dood van Rafaël in 1520 waren kunstenaars radeloos. Hoe moesten ze zijn werk evenaren, of zelfs verbeteren? Evenwichtige composities, beeldschone Madonna’s, heldere kleuren en geloofwaardige dieptewerking. Na 200 jaar ontwikkeling was de ultieme perfectie bereikt. Bronzino, Pontormo en andere kunstenaars in Rome zochten naar vernieuwing.

Madonna en kind

In de National Gallery in Londen zijn tientallen Madonna’s met kind verzameld waarin deze perfectie van Rafaël goed te zien is. Rafaël’s Maria is een vrouw die rust en moederschap uitstraalt. Haar blauwe en rode kleding benadrukken symbolisch haar puurheid en liefde voor het kind. Nog nooit heeft het zo veilig gevoeld om je over te geven aan het vertrouwen van God, als in de schilderijen van Rafaël.

Maria met kind was Rafaël’s grootste succes. Tientallen opdrachtgevers vroegen hem daarom een schilderij van Maria te maken. In Londen blijkt Rafaël een slimme koopman, die herhaling niet schuwt. Vaak driehoekige composities, waarin het hoofd van Maria precies het midden vormt, tegen een heldere blauwe lucht met op de achtergrond een heuvelachtig landschap. Kleurperspectief zorgt voor een gevoel van diepte.

Altaarstukken

Interessanter zijn daarom de grote altaarstukken van Rafaël, waarin hij wordt uitgedaagd om complexere composities te ontwerpen. Hoewel deze grote werken kwetsbaar zijn en moeilijk reizen, is het de National Gallery gelukt om een werk uit Bologna Londen te halen. Ook toont de expo altaarstukken uit de eigen collectie. Van Rafaël’s Transfiguratie en School van Athene zijn voorbereidende tekeningen te zien.

Zijn ervaring met de grote doeken heeft ook effect op zijn melkkoe: de Madonna en kind schilderijen. In Londen is te zien hoe latere Madonna’s complexer worden. Rafaël creëert zou ruimte voor extra personen op het doek, zoals Jozef of Maria’s moeder Anna.

Rafaël tentoonstelling

De National Gallery heeft het doel gesteld om de diversiteit van Rafaël te tonen. Hierdoor is ook aandacht voor zijn prenten en zijn architectuur. De prenten zorgden ervoor dat Rafaël’s werken konden worden gereproduceerd en in korte tijd heel Europa rondgingen. De prenten droegen zo bij aan zijn beroemdheid als kunstenaar, net als bij Dürer.

Rafaël kreeg ook opdrachten voor wandtapijten, waarvan schetsen in de Rafaël tentoonstelling te zien zijn. De originelen waren te kwetsbaar om te reizen, maar een bezoekje aan de nabijgelegen V&A in Londen, waar zeven van de schetsen te zien zijn, is zo gemaakt!

Vroege dood

Maar het is de laatste zaal van de tentoonstelling die echt prikkelt. We zien hier werken die Rafaël maakte vlak voor zijn dood: levendige portretten in donkere kleuren. De heldere kleuren en rode wangetjes zijn verdwenen. De koppen zijn realistisch en minder geïdealiseerd.

De werken maken nieuwsgierig naar wat Rafaël nog meer gedaan zou hebben, als hij de kans had gekregen. Rafaël overleed op 37 jarige leeftijd na een kort ziekbed. Stel je voor dat hij net als Michelangelo 88 jaar was geworden? Dan was Rafaël de vernieuwer van zijn eigen kunst geworden!