Expressionisten weer thuis in Museum Folkwang!

Het Museum Folkwang had ooit een van de mooiste expressionisme-collecties ter wereld. Maar in de Tweede Wereldoorlog werden alle schilderijen verkocht door de nazi’s. Ter ere van het 100 jarig jubileum van het museum in Essen zijn de expressionisten in Folkwang tijdelijk weer terug!

In 1905 brengt de nog onbekende Paula Modersohn-Becker een bezoek aan het Folkwang Museum. Ze schrijft: “Het mooiste van Hagen is het museum van een zekere meneer Osthaus. Hij heeft zichzelf omringd met de nieuwste kunst. […] Het echtpaar Osthaus en hun vier kinderen waren vreselijk aardig. Ik zou hen vaker willen zien.”

Emil Nolde – Stilleben mit Holzfigur, 1911
Paula Modersohn-Becker – Selbstbildnis mit Kamelienzweig, 1906/7

Paula Modersohn-Becker

Het Museum Folkwang uit de beschrijving van Modersohn-Becker was pas drie jaar open. Karl Ernst Osthaus toonde er topwerken van Cézanne, Matisse en Van Gogh. Hagen werd zo in korte tijd een centrum voor modernistische kunst, waar de expressionisten graag kwamen kijken voor inspiratie.

Paula Modersohn-Becker overleed in 1907 op jonge leeftijd, maar mede dankzij Osthaus werd haar werk niet vergeten. In 1913 was zijn Folkwang Museum de eerste halte van een grote overzichtstentoonstelling van haar werk. Ook met andere expressionisten had Osthaus goede contacten. Tussen 1907 en 1912 programmeerde hij solotentoonstellingen van Franz Marc, Ernst Ludiwg Kirchner, Egon Schiele en Emil Nolde. Vaak waren het de eerste museale exposities van deze kunstenaars.

**Tentoonstellingszaal “der Blaue Reiter” – Expressionisten in Folkwang**
Foto: Museum Folkwang, Sebastian Drüen

Entartete Kunst

Maar als in de jaren 30 de nazi’s aan de macht komen, gaat de moderne kunst in de ban. De expressionisten uit Museum Folkwang hangen prominent op de tentoonstelling voor Entartete Kunst. Daarna worden de werken verplicht verkocht, waardoor de schilderijen verspreid raken over de hele wereld.

Vanwege het 100 jarig jubileum van het huidige Museum Folkwang in Essen (na Hagen verhuisde het in 1922 naar Essen) zijn veel verkochte werken nu tijdelijk weer te zien. Zo zijn bijvoorbeeld de drie schilderijen van Ernst Ludwig Kirchner, die het Museum Folkwang in 1918 bezat, herenigd.

Franz Marc – Liegender Stier, 1913
Wassily Kandinsky – Landschaft mit Kirche (Landschaft mit roten Flecken I), 1913
Karl Schmidt-Rottluff – Rood landschap met velden, 1911

Terugkopen

Na de Tweede Wereldoorlog probeerde Museum Folkwang de verloren werken terug te kopen, maar vaak tevergeefs. Van de ruim 1200 werken zijn slechts 18 schilderijen en 6 werken op papier teruggekocht. Toch heeft het museum ondertussen -dankzij schenkingen en aankopen- opnieuw een grote collectie met expressionistische kunst opgebouwd.

Het museum toont in de tentoonstelling daarom vaak voormalige collectie-stukken naast schilderijen uit de huidige collectie. Zo hangt dorpsgezicht van Karl Schmidt-Rottluff uit de huidige collectie naast een roodkleurig landschap dat het museum kocht in 1911, maar na de oorlog het Lehmbruck Museum verzeild raakte.

Oskar Kokoschka – Doppelbildnis Oskar Kokoschka und Alma Mahler, 1912/13
Ernst Ludwig Kirchner – Tanzpaar, 1914

Folkwang Museum

Museum Folkwang staat symbool voor het grote verhaal van Duitsland. Na de oorlog is in veel steden op grote schaal geïnvesteerd in het opbouwen van nieuwe moderne en hedendaagse kunstcollecties. Hierdoor kent Duitsland nu tientallen moderne kunstmusea met collecties van vaak hoge kwaliteit.

Het Museum Folkwang is hiervan één van de meest succesvolle voorbeelden met een indrukwekkende en gratis toegankelijke collectie. De tentoonstellingen over het impressionisme en het expressionisme in dit jubileumjaar laten zien dat het museum sterker is dan ooit!