Vlaamse nieuwkomers vernieuwden Haarlemse schilderkunst

Was er een Jan Steen geweest zonder Adriaen Brouwer? Of een Rembrandt zonder Frans Hals? Vluchtende kunstenaars uit Vlaanderen kwamen eind 16^e eeuw naar Nederland. Hun kennis en kunde waren een belangrijke impuls voor de Nederlandse schilderkunst. In het Frans Hals Museum worden zes Vlaamse nieuwkomers uitgelicht.

Frans Hals is een van de belangrijkste kunstenaars uit de Gouden Eeuw van de Nederlandse schilderkunst. Toch is hij oorspronkelijk in Vlaanderen geboren. Op 4-jarige leeftijd vluchtte hij met zijn ouders weg uit Antwerpen, waar de oorlog tussen de katholieke Spanjaarden en protestante opstandelingen op het hoogtepunt was.

Haarlem

Haarlem bood een veilig alternatief voor de vluchtende Vlamingen. In een paar jaar verwelkomde de stad 20.000 vluchtelingen, waaronder veel kunstenaars. In het Frans Hals Museum wordt getoond hoe de Vlaamse architect Lieven de Key de stad letterlijk veranderde. Door hem ontworpen Renaissance-gevels sieren tot op de dag van vandaag de stad.

De andere hoofdpersonen van de tentoonstelling zijn Frans Hals, Karel van Mander, Esaias van de Velde, Adriaen Brouwer en Pieter Claesz. Zij hadden ieder een specialisme: portretten, mythologie, landschappen, dagelijks leven en stillevens. Hun komst had zo een brede invloed op de Nederlandse kunst.

Frans Hals – *Portret van een man*, 1619
Frans Hals – *Portret van Willem van Heythuysen*, ca. 1650-52

Oog voor detail

De tentoonstellingsmakers laten je beter kijken naar de schilderijen. In de portretten van Frans Hals blijkt aan de kleding te zien of Hals een Nederlander of een Vlaming heeft geschilderd. Zwarte kleding duidt meestal op een Nederland, bruine tinten en andere uitbundige kleuren op een Vlaming.

Esaias van de Velde, ook een een Vlaamse vluchteling, blijft in Nederland landschappen schilderen in de Vlaamse traditie van Brueghel. Maar de tentoonstellingsmakers laten zien dat hij al snel Nederlandse wolkenluchten begint te gebruiken. Zijn werken zijn een mengelmoes van Nederland en België. Het zijn dit soort kleine details die de tentoonstelling tot een groot plezier maken.

Adriaen Brouwer – *Herberginterieur met kaartspelers*, 1624-25
Esaias van de Velde – Buitenpartij, 1619

Migratie

In een tijd van nieuwe migratiestromen uit Syrië en Oekraïne biedt de tentoonstelling in het Frans Hals Museum een positieve noot. Waar het migratiedebat gedomineerd wordt door angst en vreemdelingenhaat, laten de tentoonstellingsmakers zien dat nieuwkomers ons land ook kunnen verrijken. Juist de kwaliteiten van de Vlaamse schilders zorgden immers voor een opleving van de Nederlandse kunst.

De aantallen zijn overweldigend. Na de grote vluchtelingenstroom was 1 op de 2 Haarlemmers een Vlaming. Om de verrijkende invloed van de Vlaamse nieuwkomers te benadrukken, laat het museum ook in de vaste collectie de Vlaamse vernieuwingen zien. Juist in de gewone collectie is goed te zien hoe de Nederlanders zich lieten inspireren door de Vlamingen. De tentoonstelling omspant zo het hele Frans Hals museum.