De Dans van Carpeaux overleefde een Inktpot

Al eeuwenlang zijn kunstwerken het mikpunt van acties en vandalisme. In 1869 was een beeld van Jean-Baptiste Carpeaux het slachtoffer van vandalisme. De nieuwe Opéra van Parijs werd zo al beklad voor de officiële opening.

In 1863 kreeg architect Charles Garnier de opdracht om een nieuw Opéra-gebouw te ontwerpen voor Parijs. Het was een prestigeproject van keizer Napoleon III. De middeleeuwse stad moest plaats maken voor brede boulevards, waarin het Opéragebouw een middelpunt was. Garnier ontwierp daarom een pompeus gebouw met veel neoclassicistische en barokke elementen.

Gevelbeelden

De façade van de Opéra zou versierd worden met verschillende beelden, die verwezen naar theater en muziek. Garnier gaf daarom de vier beste beeldhouwers van Parijs de opdracht om gevelbeelden voor de nieuwe Opéra te ontwerpen. Hij vroeg om allegorische voorstellingen van muziek, dans, toneel en poëzie. Om een geheel te vormen stond in alle beelden een gevleugeld figuur centraal.

Wie de vier gevelbeelden naast elkaar ziet, wordt meteen geraakt door de dynamiek en beweging in ‘de Dans’ van Carpeaux. Naast de classicistische beelden van Jouffroy, Guillaume en Perraudux, is Carpeaux’s ontwerp moderner. De figuren in zijn beeld komen echt tot leven. Hij is zo voorloper voor bijvoorbeeld Auguste Rodin.

Toch waren critici niet gecharmeerd van ‘La Danse’. Ze vonden het niet passen bij de andere beelden en overdreven dramatisch. Ook de openbare naaktheid van het beeld lokte negatieve reacties uit. Mensen zeiden dat het nu voor respectabele vrouwen onmogelijk zou zijn om naar de Opéra te gaan. In de nacht van 27 op 28 augustus 1869 werd het beeld daarom bekogeld met een inktpot (zie afbeelding boven het artikel). Vandalisme als protest tegen naaktheid.

Ugolino (links) en Jong meisje met schelp (rechts)

Ontwerp voor de fontein bij het Observatorium – Jean-Baptiste Carpeaux

Carpeaux in Parijs

Het was niet de eerste keer dat Carpeaux te maken kreeg met kritiek. Ook zijn ontwerp voor de fontein bij het Observatorium kon niet op de goedkeuring van critici rekenen. Carpeaux ontwierp hiervoor een aardbol met de windstreken uitgebeeld als vrouwen uit Azië (Oost), Europa (Noord), Amerika (West) en Afrika (Zuid). Tegenwoordig geldt het beeld als een topstuk.

In de controverse rondom ‘La Danse’ werd besloten dat het beeld vervangen moest worden. Een nieuwe competitie werd opgezet om een kunstenaar te vinden, die een beeld zou maken dat beter bij de stijl van de andere beelden zou passen. Uiteindelijke ging de opdracht naar Charles Gumery, die ook de gouden beelden van Harmonie en Poëzie had ontworpen.

Napoleon

Maar voordat Gumery begon, brak in 1870 de Frans-Pruisische oorlog uit. Revolutionairen kwamen in opstand in Parijs en veel kunstenaars vluchtten naar Engeland. Het zorgde voor de val van Napoleon III. Ook Gumery kwam om de bij de schermutselingen. Hierdoor werd er nooit een nieuw beeld gemaakt.

Nadat de rust in Parijs weer was teruggekeerd, brandde de oude Opéra Peletier af in 1873. De bouw van de nieuwe Opéra werd daarom zo snel mogelijk afgemaakt. De controverse rondom La Danse was na jaren oorlog bovendien grotendeels vergeten. Hierdoor staat vanaf de opening van de Opéra in 1875 tot op de dag van vandaag Carpeaux’s beeld op de voorgevel.