Het spel van licht en donker van Caravaggio trok kunstenaars uit heel Europa naar Rome. Ook de Utrechtse schilders Dirck van Baburen, Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst waren erbij. In het Centraal Museum is nu te zien hoe deze Utrechtste schilders zich lieten inspireren door Caravaggio’s werk. In de tentoonstelling wordt hun werk vergeleken met Caravaggisten uit heel Europa. Maar waar is Caravaggio?
Reizigers uit het Noorden kwamen Rome binnen via de stadspoorten bij het Piazza del Popolo, waar de Santa Maria del Popolo kerk staat. In deze kerk hangen twee schilderijen van Caravaggio: de Bekering van Paulus en de Kruisiging van Petrus. Caravaggio was voor Utrechtse schilders Dirck van Baburen, Hendrick ter Brugghen en Gerard van Honthorst waarschijnlijk dus het eerste dat ze van Rome zagen!
De Utrechtse Caravaggisten
De Kruisiging van Petrus het ook eerste wat bezoekers zien bij de tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa. Niet het origineel van Caravaggio helaas, maar een kopie van een leerling en een schets van Gerard van Honthorst. Van Honthorst is één van de sterren van de tentoonstelling en is beroemd om zijn groepsportretten bij kaarslicht. Hij wordt daarom ook wel Gerard della Notte (Gerard van de Nacht) genoemd.
Gerard van Honthorst meest beroemde schilderij de Koppelaarster (bovenaan dit artikel) hangt in Utrecht naast De Liederlijke Student en Het Vrolijke Gezelschap met de Luitspeler. De koppelaarster, de joviale man, de prostitué en de luit als symbool voor onkuisheid komen terug in alle drie de schilderijen. Je zou willen dat zelf bij de speelse scene had kunnen zijn.
Utrecht, Caravaggio en Rome
De tentoonstelling in Utrecht is een echte kijk-en-vergelijk expositie, waarbij schilderijen over hetzelfde onderwerp bij elkaar zijn gegroepeerd. Een uitgebreide serie over David en Goliath laat de verschillen in aanpak zien. Orazio Gentileschi schildert bijvoorbeeld het dramatische moment waarop David met zijn zwaard Goliath dood. Simon Vouet en Jusepe de Ribera kiezen voor een moment later als David met het hoofd van Goliath in zijn handen staat.
Hoe zou Caravaggio dit gedaan hebben? Bezoekers zullen het nooit weten, want Caravaggio’s versie van David en Goliath is niet in Utrecht. Het is het grote makke van het de tentoonstelling. Er zijn slechts twee werken van Caravaggio in Utrecht te zien. Hierdoor is het nauwelijks mogelijk om de Carvaggisten met de grote meester te vergelijken.
Utrecht, Caravaggio en Europa is een rijke tentoonstelling met kwalitatief hoogstaande werken van Caravaggisten uit heel Europa. Maar voor wie Caravaggio zelf wil zien, zit er niets anders op dan zelf de lange reis naar Rome te maken…
Ik heb de tentoonstelling gisteren gezien. Ondanks inderdaad het gebrek aan echte Caravaggio’s een absolute topper voor Nederland. Gelukkig heb ik in de loop der jaren heel wat van de echte gezien.