Op 28 mei 1606 raakte Caravaggio betrokken bij een vechtpartij, waarbij hij zijn tegenstander vermoordde. Caravaggio vluchtte naar Napels en Malta om zijn straf te ontlopen. Het betekende een abrupt einde van zijn succesvolle carrière in Rome. Wat had Caravaggio op zijn kerfstok? En is dit zien in zijn schilderijen?

Het is deze week is het 450 jaar geleden dat Michelangelo da Caravaggio werd geboren in Milaan. Hij ging op 13 jarige leeftijd in opleiding tot kunstschilder en bestudeerde meesters als Leonardo da Vinci en Titiaan. Na een uit de hand gelopen ruzie waarbij hij een politieman verwondde, moest Caravaggio in 1592 Milaan ontvluchten. Hij trok naar Rome, waar hij in korte tijd beroemd werd.

Strafblad

De ruzie in Milaan zou het begin blijken van een leven lang vol vechtpartijen en schandalen. Caravaggio’s strafblad is langer dan een gemiddeld boodschappenlijstje. Verboden wapenbezit, ruzies en mishandeling. Het is allemaal niet fraai, maar het is niets vergeleken bij de moord die Caravaggio pleegde in 1606.

Na een ruzie over een gokschuld vocht Caravaggio met drie metgezellen tegen vier tegenstanders. Hij doodde hierbij een zekere Ranuccio Tommassoni. Om een straf te ontlopen vluchtte hij naar Napels met hulp van een van zijn opdrachtgevers. Bij verstek werd hij door paus Paulus V ter dood veroordeeld. Een terugkeer in Rome zat er dus voorlopig niet in.

Napels

In Napels kreeg Caravaggio meteen een aantal grote opdrachten. Voor de kerk van Pio Monte de Misericordio maakte hij een altaarstuk met de werken van barmhartigheid: de hongerigen te eten geven, de dorstigen te drinken geven, de naakten kleden, de vreemdelingen herbergen, de zieken verzorgen, de gevangenen bezoeken en de doden begraven. Het thema was al vaak gebruikt in de kunst, maar meestal als zeven losse schilderijen. Caravaggio toonde alle zeven werken op hetzelfde doek.

In Napels kreeg Caravaggio bescherming van Costanza Colonna Sforza, een van zijn belangrijkste opdrachtgevers. Hij wilde het liefst terugkeren naar Rome. Met hulp van de Sforza familie trok hij daarom naar Malta. Hij hoopte daar ridder te worden in de Orde van Sint Jan. Mogelijk kon de grootmeester van de orde, Alof de Wignacourt, hem helpen om gratie te krijgen voor de moord op Tommassoni.

Malta

Op Malta gingen zaken voorspoedig voor Caravaggio. Hij schilderde het portret van grootmeester de Wignancourt en kwam al snel in zijn gunst. Daardoor werd Caravaggio zelfs benoemd tot ridder in de Orde van St Jan. De Wignancourt stuurde brieven naar de paus om absolutie voor hem te vragen.

Voor de kathedraal van Valletta schilderde Caravaggio een monumentaal schilderij van de onthoofding van Johannes de Doper (afbeelding boven dit artikel). Kunsthistorici hebben in de gewelddadige scene vaak paralellen met de moord op Tommassoni gezocht. De handtekening f. Michelangelo is soms zelfs gezien als een bekentenis: fecit Michelangelo (Michelangelo heeft dit gedaan). Maar waarschijnlijk staat de f voor fra, verwijzend naar het broederschap van ridders (broeder Michelangelo).

Nieuwe Misdaad van Caravaggio

Maar ook aan de voorspoedige tijd op Malta kwam door een nieuwe misdaad een einde. Caravaggio raakte in gevecht met een andere ridder van de orde van Sint Jan en verwondde hem ernstig. Hij werd opgepakt en gevangen genomen. Hoewel hij uit de gevangenis wist te ontsnappen, was hij hierdoor zijn riddertitel kwijt en moest hij opnieuw vluchten.

Hij kwam op Sicilië terecht, voordat hij in weer terugkeerde in Napels. Hij schilderde hier David en Goliath, waarbij hij voor Goliath zijn eigen gezicht gebruikte (rechter schilderij uit de Galleria Borghese). Het is treffend. Na alle misdaden werd op Caravaggio’s hoofd gejaagd door zijn vijanden.

Caravaggio was slechts 38 jaar, toen hij in Napels opnieuw in een gevecht verzeild raakte. Mogelijk was dit een vergeldingsactie van de nabestaanden van Tommassoni. Bij de verwondingen die hij opliep, ontstond een ernstige bacterie infectie, die hem fataal zou worden. Hij overleed zo aan de gevolgen van zijn laatste gevecht. Caravaggio was een briljant kunstenaar, maar stierf een stille dood na een jarenlange vlucht. Hierdoor ligt hij niet prominent begraven in Rome zoals Rafaël, maar in een klein kerkje Porto Ercole.