De Brancacci Kapel: Vernieuwing in de Vroege Renaissance

De Brancacci-kapel in Florence is een hoogtepunt van de vroege Renaissance. Masaccio en Masolino schilderden zestien fresco’s over leven van Petrus. Met hun werk introduceerden ze perspectief in de schilderkunst.

Als leerling toog Michelangelo vaak naar de Brancacci-kapel om de fresco’s over het leven van Petrus te kopiëren. De kapel in de Santa Maria del Carmine kerk in Florence was eigendom van de familie Brancacci, een rijke familie van zijdehandelaren. Tussen 1423 en 1425 creëerden Masolino en Masaccio hier een unieke serie fresco’s, waar voor het eerst de wetten van lineair perspectief op grote schaal werden toegepast.

Masolino en Masaccio

Kunsthistorici discussiëren al jaren over de samenwerking van Masolino en Masaccio. Lang is gedacht dat de oudere Masolino de leermeester van Masaccio is geweest. Maar dit lijkt niet te kloppen. Waarschijnlijk gaf Felice Brancacci de opdracht voor de fresco’s oorspronkelijk aan Masolino. Nadat het hele plafond door Masolino was geschilderd (helaas zijn deze fresco’s niet bewaard gebleven), riep hij de hulp in van het jongere Masaccio voor de wanden.

Masolino en Masaccio lijken op basis van gelijkwaardigheid samen gewerkt te hebben. Zo heeft Masolino in geen enkel ander werk het lijnperspectief zo correct toegepast als in de Brancacci-kapel. Waarschijnlijk nam hij dit over Masaccio, die het geleerd had van Alberti en Brunelleschi. Masaccio was een groot talent en een ware vernieuwer.

Petrus

In de meest Renaissance frescocycli staat het leven van Jezus of Maria centraal, zoals in de fresco’s van Giotto. Maar in de Brancacci-kapel tonen de fresco’s de belangrijkste momenten uit het leven van Petrus. Petrus was de patroonheilige van de familie Brancacci en staat in iedere fresco afgebeeld met een oranje gewaad.

Masolino en Masaccio selecteerden uit het leven van Petrus vooral de verhalen over de armen. De Santa Maria del Carmine stond in een arme wijk van Florence. De verhalen uit het leven van Petrus bieden de armen hoop en dienen als voorbeeld. Een vroom leven geeft verlossing in het hiernamaals.

Cijnspenning

De meest geslaagde fresco in de Brancacci-kapel is ‘de Cijnspenning’ van Masaccio, die vermoedelijk in 1425-1428 is geschilderd. Het verdwijnpunt komt in deze fresco precies uit op het hoofd van Jezus. Maar Masaccio gebruikte ook atmosferisch perspectief en creëerde diepte met de kleuren van het landschap.

De fresco is gebaseerd op het evangelie van Matteüs. Om het verhaal te vertellen schilderde Masaccio Petrus drie keer binnen dezelfde fresco. In het midden worden Christus en Jezus om tempelbelasting gevraagd. In opdracht van Jezus, haalt Petrus (links) het geld uit de bek van een vis. Rechts betaalt Petrus de belasting.

Deze verhalende fresco’s waarin meerdere scenes binnen dezelfde schildering zijn afgebeeld, zijn typerend voor de Renaissance. Latere barokschilders zouden er altijd voor kiezen om alleen het meest dramatische moment te laten zien. Maar Masaccio wist binnen hetzelfde landschap drie scenes te tonen. Een staaltje vakmanschap!

Lippi

In 1425 kreeg Masolino de kans om hofschilder te worden in Hongarije. Masaccio kreeg daarom de verantwoording over het project. Toen hij in 1428 overleed, bleef de Brancacci-kapel onafgemaakt achter. Vijftig jaar lag het project stil, totdat Filippino Lippi in 1482 de opdracht kreeg de fresco’s af te maken.

Toen Lippi aan zijn fresco’s werkte, was het gebruik van lijnperspectief algemeen geaccepteerd. Lippi leerde het van zijn leermeester Botticelli. Hoewel vaak het werk van Masaccio in de Brancacci-kapel geroemd wordt, moeten de fresco’s van Lippi niet onderschat worden. Dankzij zijn bijdragen kreeg de frescocyclus zijn uiteindelijk vorm. Hierdoor groeide de Brancacci-kapel uit tot een voorbeeld voor Michelangelo, Rafaël en anderen!

Meer fresco’s: