Afgelopen weekend opende in het Groninger Museum de tentoonstelling “de Romantiek van het Noorden”. Terwijl Nederland verzonken ligt onder een sneeuwdek, nemen de romantische kunstschilders ons mee naar de meest woeste landschappen van hun gedachten. Ik laat me verrassen door de schoonheid van de woeste natuur aan de hand van William Turner en Caspar David Friedrich!

Nederland ligt verstopt onder een sneeuwwolk als ik de kou trotseer en afreis naar het hoge noorden. Als ik met de trein door de weilanden rij, komen de eerste sneeuwvlokken uit de hemel dwarrelen. Ik vraag me af hoe een Romantische kunstenaar dit tafereel geschilderd zou hebben. IJsschotsen die uit een sloot omhoog steken? Een kale boom die met besneeuwde takken in een leeg landschap staat? Een man die met zijn rug naar het beeld een heftige sneeuwbui in loopt? De werkelijkheid is minder spectaculair: natte sneeuw en wachtende auto’s voor een spoorboom.

Friedrich

Het Groninger museum toont dit najaar de landschapsschilderkunst uit de Romantiek. Schilders die de natuur gebruiken om te laten zien wat ze van binnen voelen. Caspar David Friedrich is misschien wel de meest invloedrijke romanticus. Het Groninger museum heeft maar liefst 9 werken van zijn hand in de tentoonstelling hangen. Bij Friedrich zie ik kale bomen en overweldigende nevels als symbool voor de kwetsbaarheid van de mens.

Maar lopend over de tentoonstelling zie ik overal Friedrich: Deense Friedrich’s, Noorse Friedrich’s en zelfs Nederlandse Friedrich’s. Iedere romantische kunstschilder uit Noord-Europa lijkt hem te imiteren. Veel kunstenaars hebben Friedrich ontmoet of kenden zijn werk goed. Neem nou Carl Gustav Carus, die na zijn ontmoeting met Friedrich jaren met hem bleef werken. Friedrich moet een inspirerende man zijn geweest.

Overzicht

Maar de tentoonstelling heeft meer te bieden dan alleen Friedrich. Al in de eerste zaal word ik overdonderd door een geweldig doek van William Turner. Ik zie een zonovergoten landschap. Dit moet Italië zijn. De Romantiek startte in Italië, waar geïdealiseerde landschappen werden geschilderd. In de zalen die volgen, zie ik dat het ideale landschap verdwijnt en plaats maakt voor woeste werelden. Romantische kunstenaars waren niet geïnteresseerd in het ideaal, noch in de werkelijkheid. Ze schilderden hun gevoel.

De tentoonstelling is ingedeeld in thema’s. Werken met een religieuze betekenis krijgen bijvoorbeeld een eigen zaal. Prettige bordjes geven verdere uitleg over de symboliek in de schilderijen. Andere zalen gaan over het sublieme, hemels licht of vertellen over de kenmerken van de Romantiek. De expositie geeft hierdoor een toegankelijk beeld van de kunststroming.

Spectaculaire tentoonstelling

De Romantiek van het Noorden is geen tentoonstelling die koketteert met grote namen. Op de poster staat een spectaculair werk van de onbekende Noor Knud Baade (bovenaan dit artikel). Toch kan het Groninger Museum trots zijn op wat ze hebben binnengehaald. Naast 9 Friedrich’s, bijvoorbeeld 5 werken van John Constable en 5 werken van William Turner. De hoge kwaliteit van de tentoonstelling doet wensen dat het museum binnenkort ook een tentoonstelling over “de Romantiek van het Zuiden” organiseert. Ik zou het geweldig vinden om te zien hoe Delacroix, Hayez en Géricault een heel andere invulling gaven aan de romantiek.

Als ik het museum weer uitloop, heeft de sneeuw het landschap ingenomen. Alles om me heen is wit en een gure wind snijdt mijn gezicht. Ik beleef een ‘subliem’ moment. Ik moet de overweldigende natuur overwinnen om veilig thuis te komen. Maar na zoveel inspiratie uit het museum kan ik dat wel aan!