Twenthe heeft hoog bezoek uit Noord-Italië. Vijfenveertig meesterwerken uit de Renaissance zijn dit voorjaar te gast in het Rijksmuseum Twenthe. De Tukkers adverteren druk met Rafael als publiekstrekker, maar is dat wel terecht?

In het hart van de Renaissance toont de schilderkunst van Brescia, een stadje midden op de Po-vlakte gelegen in het midden tussen Milaan en Venetië. In het hart van Noord-Italië ontstond een geheel eigen realistische stijl dankzij drie getalenteerde kunstenaars. Deze ‘grote drie’ van Brescia, Giovanni Savoldo, Moretto da Brescia en Girolamo Romanino, dragen de tentoonstelling in het Rijksmuseum Twenthe. Een derde van alle werken die worden getoond is van deze drie kunstschilders.

Centrale ligging

Brescia lag op de belangrijkste route tussen Milaan en Venetië en stond in continue contact met deze belangrijke steden. Zo kwamen de artistieke vernieuwingen van de Renaissance-giganten Leonardo in Milaan en Titiaan in Venetië snel in Brescia terecht, waar ze werden gebruikt door lokale kunstenaars.

Moretto da Brescia kende de werken van Venetiaanse kunstenaars als Titiaan en Lorenzo Lotto en gebruikte hun heldere kleuren en voortreffelijk gevoel voor compositie om Bijbelse thema’s dichtbij de mensen te brengen. Ook Girolamo Romanino zorgde voor vernieuwing door mensen bij kaarslicht te schilderen. Dit werd snel overgenomen door andere Renaissance kunstenaars zoals Correggio en later Caravaggio.

Eigen Stijl

Moretto en consorten specialiseerden zich gedreven door de invloed uit Milaan en de Noord-Europese meesters in een zeer realistische stijl. De kerkelijke voorstellingen zijn hier niet verheven of groots, maar dicht bij de mensen. Moretto schilderde bijvoorbeeld de kinderen van grammaticaleraar Rovelli in een tafereel met Sint Nicolaas en Maria. Ook Lorenzo Lotto portretteerde lokale rijken in een schilderij van de Aanbidding door de Herders. Gewone mensen werden dus opeens afgebeeld in bijbeltaferelen alsof ze er zelf bij zijn geweest.

De portretkunst was één van de specialiteiten van de Bresciaanse meesters. Rijken en gezaghebbers lieten zich graag afbeelden door Moretto en Girolamo Savoldo. Savoldo stond bekend om zijn gedetailleerde manier waarop hij stoffen weergaf. Ook dit is goed te zien tijdens de tentoonstelling in Enschede. In de portretkunst uit Brescia werden minder knappe eigenschappen niet geschuwd en ontstonden werken die realistischer waren dan in veel andere delen van Italië. Het is geen toeval dat één van Moretto’s leerlingen, Giovan Battista Moroni, zich ontwikkelde tot een belangrijke portretschilder met bekendheid in heel Italië. Ook het werk van Moroni wordt getoond in het Rijksmuseum Twenthe.

Tentoonstelling

Het is wat ongemakkelijk om te zien dat het museum probeert een blockbuster te creëren door reclame te maken met Titiaan en Rafaël, terwijl dit eigenlijk de buitenbeentjes van de expositie zijn. Ze hebben weinig te maken met de Bresciaanse school van Savoldo, Moretto en Romanino. Rafael en Titiaan hebben mogelijk de lokale meesters beïnvloed, maar nauwelijks in Brescia gewerkt. De reclamecampagne tekent de huidige noodzaak van veel kleinere musea om zoveel mogelijk bezoekers te trekken. Kunsthistorisch gezien, zou je in een tentoonstelling over de Bresciaanse school geen Rafaël verwachten, maar eerder Caravaggio die vlakbij Brescia geboren werd. In het werk van Caravaggio is de realistische invloed direct te herleiden naar Romanino en Savoldo.

De tentoonstelling in het Rijksmuseum Twenthe is mogelijk gemaakt door een samenwerking met de Pinacoteca Tosio Martinengo in Brescia, die vanwege verbouwing gesloten is. Het is bijzonder dat hierdoor 45 Renaissancewerken in Nederland te zien zijn. Op wat tekeningen na zijn Savoldo, Moretto en Romanino namelijk niet aanwezig in de collectie Nederland. De tentoonstelling is een welkome kennismaking met de Bresciaanse school en laat de rijkdom van de Italiaanse Renaissancekunst zien, ook zonder Rafaël.

.In het hart van de Renaissance
Rijksmuseum Twenthe, Enschede
t/m 18 juni 2017