In het Wallraf Richartz Museum in Keulen is een tentoonstelling te zien met het vroege werk van de Venetiaanse kunstschilder Tintoretto. Tintoretto werd 500 jaar geleden geboren en groeide uit tot de belangrijkste Italiaanse kunstschilder van het Manierisme. Hij stapte uit de schaduw van Titiaan en bracht Italië naar de barok. A Star is Born…
Tintoretto was 15 jaar toen hij in het atelier van Titiaan terecht kwam. Hij hoopte hier te beginnen aan een mooie loopbaan als kunstschilder. Na 10 dagen in Titiaan’s atelier werd hij echter alweer weggestuurd. Hij zou al teveel een eigen stijl hebben om een leerling van Titiaan te kunnen worden. In het Wallraf Richartz Museum ga ik op zoek naar deze eigen stijl van de jonge Tintoretto. Is de jonge Tintoretto al een echte meester?
Venetië
In de 16e eeuw was Venetië een welvarende republiek die zich uitstrekte langs de kust van de huidige stad langs de Adriatische zee tot aan Griekenland. De succesvolle handelspolitiek van de Venetianen maakte stad welvarend. In de kunst domineerde het werk van Titiaan. Er waren honderden kunstenaars in de stad actief die hun graantje van de Venetiaanse rijkdom probeerde mee te pikken. Één van deze kunstenaars was de jonge Tintoretto.
De oudste schilderij die in Keulen te zien zijn, laten zien hoe Tintoretto zich liet inspireren door zijn voorgangers. Hij gebuikte composities uit schilderijen van Titiaan en Dürer om zijn eigen werk te maken. In Keulen hangen de werken van Tintoretto naast zijn voorgangers. Tintoretto is (buiten de 10 dagen bij Titiaan) nooit in de leer geweest bij een kunstschilder. Hij leerde de technieken en de composities door het werk van anderen te imiteren en te bestuderen.
Opdrachten en Eigen werk
In de tentoonstelling zien we een Tintoretto die bruist van de ambitie, maar tegelijkertijd ook gewoon zijn boterham moet verdienen. Spannende eigen ontwerpen wisselen zich af met schilderijen die hij in opdracht maakte.
De grootste vooruitgang zien we in de dynamiek van de composities. Bijvoorbeeld in Deukalion & Pirrha, dat hij maakte voor een plafond. Het schilderij toont de Griekse helden van onderen, zodat het lijkt alsof ze boven op het dak van de ruimte staan. De schilderijen krijgen dus een steeds dramatischer effect en lopen duidelijk voor op de barok. Ook in zijn gebruik van licht en donker, toont Tintoretto veel meer contrast dan eerdere Renaissance meesters. Dit clair-obscure versterkt de emotionele beleving van zijn werk.
Portretten
Vooral in zijn portretten is dit goed te zien. Tintoretto schildert mannen tegen een zwarte achtergrond, zoals later ook Carvaggio en Frans Hals dit zouden doen. Hij gebruikt een losse toets aan de rand van de schilderijen, maar is erg gedetailleerd in het gezicht, wat we ook kennen van Rembrandt. Tintoretto is dus op jonge leeftijd al een voorloper en inspirator voor latere kunstenaars. Al snel werd Tintoretto daarom een van de beroemste kunstenaars van Venetië en haalde hij grote opdrachten binnen. Helaas is deze latere succesfase van zijn carrière niet in Keulen te zien.
Het Wallraf Richartz Museum toont een zoekende Tintoretto. De jonge schilder is vaak nog afhankelijk van de wensen van opdrachtgevers en heeft daardoor niet de volledige vrijheid. Toch probeert hij nieuwe dingen uit en onderscheidt zich hierdoor van de vele andere minder-succesvolle jonge kunstenaars in Venetië. Een rondje door de tentoonstelling laat zien dat Titiaan gelijk had. De jonge Tintoretto is een ruwe diamant die zijn eigen stijl al vroeg ontwikkelde!
Tintoretto – A Star is Born
Wallraf Richartz Museum, Keulen
t/m 28 januari 2018
Musée de Luxembourg, Parijs
7 maart 2018 t/m 1 juli 2018
Tentoonstellingen in 2017:
Robert Rauschenberg (Tate Modern, Londen) – Renaissance aan het hof (Rijksmuseum Twenthe, Enschede) – Surrealisme (Boijmans, Rotterdam) – Henri Cartier Bresson (Fotomuseum, Rotterdam) – Op Art (Stedelijk, Schiedam) – Amerika in de jaren 30 (Royal Academy, Londen) – Hyperrealisme (Kunsthal, Rotterdam) – Otto Dix (K20, Düsseldorf) – Primaire kleuren (Kunsthal Kade, Amersfoort) – Jean Arp (Kröller-Müller, Otterlo) – Piet Mondriaan (Gemeentemuseum, Den Haag) – Maarten Luther (Catharijneconvent, Utrecht) – Hollandse meesters (Hermitage, Amsterdam) – Jan Maelwael (Rijksmuseum, Amsterdam) – Johan Barthold Jongkind (Dordrechts Museum) – Edouard Manet (Wuppertal) – Tintoretto (Wallraf-Richartz, Keulen) – Romantiek (Groninger Museum) – American Dream (Drents, Assen) – Paul Gauguin (Grand Palais, Parijs)
