Op pad met Jacob van Ruisdael: Haarlem vanuit de Duinen

Jacob van Ruisdael schilderde tientallen schilderijen van Haarlem. Deze zogenaamde ‘Haerlempjes’ tonen de stad vanuit de duinen. KunstVensters gaat op de fiets door het duinlandschap op zoek naar de mooiste uitzichten.

Na het beleg van Haarlem door de Spanjaarden moest de stad herbouwd worden. Haarlem groeide uit tot een stad van schilders, mede doordat veel Vlamingen naar de stad vluchtten. Veel Haarlemmers waren trots op hun stad en kochten prenten of schilderijen van de stad. Volgens Karel van Mander ontstond landschapskunst in Haarlem.

Haerlempjes

Jacob van Ruisdael schilderde 30 schilderijen van Haarlem vanuit de duinen. Op de schilderijen torent de Sint Bavokerk boven de stad uit en zijn veel molens te zien. Veel schilderijen zijn gemaakt vanuit de duinen bij Bloemendaal. Kunsthistoricus Pieter Biesboer liet zien dat sommige schilderijen ook vanuit het zuiden moeten zijn gemaakt, rondom Heemstede.

Meestal hebben de schilderijen een vrij lage horizon, zodat de wolken de meeste ruimte innemen. Om diepte te creëeren toont Van Ruisdael vaak huizen op de voorgrond. Ook maakt hij slim gebruik van licht en schaduwpartijen om het schilderij minder vlak te laten lijken.

Bleekvelden

Op de voorgrond schilderde Ruisdael de Haarlemse bleekvelden. Hier werd het linnen gedroogd, nadat het was gewassen in melkzuur om te bleken. Het moet vreselijk gestonken hebben in deze blekerijen in de 17e eeuw.

In de schilderijen van Ruisdael lijken de bleekvelden echter een idyllische tafereel. De witte linnen lappen in het duinlandschap weerkaatsen het zonlicht. Vaak ligt erachter in de schilderijen een schaduwzone met bomen ter contrast. Hierdoor ontstaat een gevoel van diepte.

In het spoor van Jacob van Ruisdael

Wilt u zelf op de plekken hebben gestaan, waar Jacob van Ruisdael ook stond? Fiets dan de route door de Kennemerduinen van Natuurmonumenten. U komt dan langs het kopje van Bloemendaal, een van de hoogste punten met uitzicht op Haarlem. Ziet u de verschillende met de schilderijen van Jacob van Ruisdael?

In de 17e eeuw was het moeilijk om buiten te schilderen, omdat verf zelf moest worden gemaakt. Jacob van Ruisdael heeft dus waarschijnlijk zitten schetsen in de duinen, maar de schilderijen gemaakt in zijn atelier. Hier heeft hij een denkbeeldig landschap gecreëerd met elementen, die hij in de duinen heeft gezien.

Zo lijkt het gezichtspunt in de schilderijen hoger dan in werkelijkheid. Ook de Sint Bavokerk is in realiteit veel kleiner dan in de schilderijen. De schilderijen lijken hierdoor veel indrukwekkender. Haarlemmers konden zo nog trotser zijn op hun indrukwekkende stad!

In 2023 bestaat KunstVensters 15 jaar! De hele zomer publiceren we daarom kunstroutes om zelf op pad te gaan in Nederland naar de mooiste kunstplekjes! Volg ons via social media of de nieuwsbrief om niets te missen!