Op pad met Rembrandt: Waar woonden de rijke Amsterdammers?

Rembrandt van Rijn schilderde rijke burgers in Amsterdam. Deze route neemt je mee langs de elite van Amsterdam aan de hand van Rembrandt’s schilderijen. Waar hingen de Nachtwacht, de Staalmeesters, de Anatomische Les of Marten en Oopjen?

Als Rembrandt zich in 1631 vestigt in Amsterdam, treft hij een stad in volle groei. Amsterdam heeft de belangrijkste haven van Europa. De Schelde was afgesloten en rijke kooplieden uit Antwerpen waren gevlucht. De bevolking groeide daardoor snel. Rijke burgers bouwen grote grachtenpanden en bepalen samen het bestuur van de stad. Voor Rembrandt zijn de rijke kooplieden belangrijke klanten.

Rembrandthuis

De vele portretopdrachten maken van Rembrandt een rijk man. Vanaf 1639 betrekt hij een huis aan de Jodenbreestraat (het huidige Rembrandthuis). Met onderstaande route loop je vanaf het Rembrandthuis langs zijn belangrijkste klanten en de plekken waar zijn Rembrandt’s schilderijen hingen.

Zo woonde aan de familie Six aan de Amstel (#3 op de route). Rembrandt schilderde Jan Six en zijn moeder Anna Wijmer. De portretten zijn nog steeds onderdeel van de familiecollectie, die op weekdagen op afspraak te bezichtigen is (Collectie Six).

Groepsportretten

De meest prestigieuze opdrachten waren groepsportretten. Rembrandt schilderde de Nachtwacht als groepsportret van de kloveniers-schutters, voor het nieuwe gebouw van de burgerwacht (de Kloveniersdoelen). Het schilderij toont de schutterij van kapitein Frans Banninck Cocq, die eveneens burgemeester van Amsterdam is geweest. Tegenwoordig staat op de plek van de Kloveniersdoelen het Doelenhotel (#5 op de route).

Om de hoek ligt de voormalige Staalhof (#6 op de route), het middelpunt van de Amsterdamse textielhandelen. Proefstoffen (stalen) werden hier gekeurd door keurmeesters. Rembrandt vereeuwigde “de Staalmeesters” in 1662. Het schilderij ging in de staalhof tot het in 1771 werd overgeplaatst naar een museum.

Pendanten

Regelmatig bestelden rijke burgers ook twee portretten bij Rembrandt in hetzelfde formaat en dezelfde stijl. Zo lieten Marten Soolmans en Oopjen Coppit zichzelf vereeuwigen bij hun huwelijk. Ze betrokken een woning aan de Nieuwe Hoogstraat (#7 op de route). De schilderijen zijn de enige portretten van Rembrandt waarbij de geportretteerden ten voeten uit zijn afgebeeld.

Rembrandt maakte ook twee pendanten van Jacob Trip en zijn vrouw Margaretha de Geer. Mogelijk werden de portretten gemaakt in opdracht van hun zoons voor in het Trippenhuis. In deze statige stadsvilla zit tegenwoordig het Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen gevestigd (#8 op de route).

Gildehuis

Door de snelle uitbreiding van de stad kwam de St. Antoniespoort opeens middenin de stad te liggen. De voormalige stadspoort werd daarom verbouwd tot Waag en Gildegebouw van de smeden, schilders, metselaars en chirurgijns (#9 op de route). Zo deelde het Sint Lucasgilde van de schilders het gebouw met het Anatomisch theater van de chirurgijns.

Rembrandt schilderde twee “anatomische lessen” in zijn loopbaan. De les van de latere burgemeester Nicolaes Tulp in 1631 en de les van Jan Deijman in 1656. Beide werken werden gemaakt in opdracht van het chirurgijnsgilde en zijn waarschijnlijk geschilderd in de Waag.

Stadhuis van Amsterdam

Jan Six, Nicolaes Tulp en Frans Bannink Cocq zijn allemaal burgemeester van Amsterdam geweest. Het huidige paleis op de Dam (#10 op de route) was destijds het prestigieuze stadhuis. Rembrandt schilderde in 1661 de samenzwering van de Bataven onder Claudius Civilis voor in het stadspaleis. Maar het bestuur vond het schilderij te bruut en wees het af. Rembrandt sneedt het doek bij en verkocht het. Tegenwoordig hangt het doek in Stockholm.

Ook de Nachtwacht heeft in het Paleis op de Dam gehangen tussen 1715 en 1808. Daarna kwam het werk terecht het Rijksmuseum, dat destijds gevestigd was in het Trippenhuis (#8 op de route). Na de bouw van het huidige Rijksmuseum werd de Nachtwacht het pronkstuk van de eregalerij.

Onze wandeling eindigt bij de Westerkerk. Hier werd Rembrandt op 8 oktober 1669 begraven in een kerkgraf, of huurgraf, middenin de Westerkerk. Het is tegenwoordig niet meer bekend waar dat graf zich precies in de kerk bevond. Daarom hangt er nu een gedenkplaat voor Rembrandt aan de noordzijde van de kerk.

In onderstaande pdf kunt u de wandeling langs Rembrandt’s schilderijen zelf vinden. Heel veel wandelplezier!

In 2023 bestaat KunstVensters 15 jaar! De hele zomer publiceren we daarom kunstroutes om zelf op pad te gaan in Nederland naar de mooiste kunstplekjes! Volg ons via social media of de nieuwsbrief om niets te missen!