Heiligen drinken uit Maria’s borst, de wonden van Jezus hebben de vorm van een vagina en Christus’ lichaam wordt geperst met een wijnpers: de beeldtaal van de Middeleeuwen is vaak onbegrijpelijk. In “Body Language” verklaart Museum Catharijneconvent de merkwaardige Middeleeuwse beeldtaal met een boek en een tentoonstelling!
Een boekwerk uit de 1490 toont 11 pagina’s vol bloeddruppels. Deze wonderlijke weergave van bloed was voor Middeleeuwers een duidelijke verwijzing naar de dood van Jezus Christus. Jezus stierf voor de zonden van de mens aan het kruis. Tijdens de kruisiging werd Jezus door een Romeinse soldaat met een lans gestoken. Het bloed uit deze wond en uit de gaten in zijn handen en voeten zijn een symbool voor zijn lijden.
Het Lichaam van Christus
Middeleeuwse miniatuurschilders hebben bloederige taferelen getekend om het lijden van Christus te herdenken. Het lichaam en bloed van Jezus vormt de basis van de eucharistieviering in de katholieke kerk. Door het nuttigen van brood (lichaam) en wijn (bloed) gaan gelovigen verbinding aan met Christus. Afbeeldingen van het lichaam van Christus onder een wijnpers verwijzen naar dit sacrament. Onder de pers is een beker te zien waarin het bloed wordt opgevangen: klaar voor de eredienst!
Nog vreemder zijn manuscripten, waarin de zijwond van Jezus de vorm krijgt van een vagina. Dit soort seksuele verwijzingen passen met onze hedendaagse blik absoluut niet bij de conservatieve kerk. Maar ook dit is symboliek. De verlossing van zonden werd in de Middeleeuwen gezien als een wedergeboorte van de mensheid. De wond bij de kruisiging krijgt daarom de vorm van de bron van het menselijk leven: de vagina.
Curiositeiten
Museum Catharijneconvent en onderzoeker Wendelien van Welie van de Universiteit van Amsterdam hebben de handen ineengeslagen om de curiositeiten uit de Middeleeuwse kunst te onderzoeken. Bestudering van Middeleeuwse handschriften laat zien hoe de afbeeldingen werden gebruikt om het verhaal dichter bij de mensen te brengen.
Schilderingen van Jezus die naar de borst van Maria grijpt, bezitten een grote tederheid waar veel moeders aan kunnen relateren. Beelden en tekeningen van Maria die Jezus voedt, zijn daarom wijdverbreid. De melk van Maria werd een helende werking toegeschreven. Hierdoor ontstonden legendes waarin de melk van Maria een belangrijke rol speelt. Zo zou de heilige Bernardus van Clairvaux melk uit de borst van een Maria beeld hebben gedronken.
Vormgeving
De tentoonstelling in Museum Catharijneconvent is met veel zorg vormgegeven. De bloederige schilderingen hangen in rood licht en haren komen uit het plafond in de zaal waarin lichaamshaar centraal staat. Zelden zijn zalen zo schitterend ingericht als nu Museum Catharijneconvent. Toch kent de tentoonstelling ook manco’s, nu een deel van de werken vanwege corona niet heeft kunnen reizen. Deze ontbrekende geschriften zijn vervangen door plaatjes.
Een goed alternatief voor de tentoonstelling is daarom het boek Body Languague van nai010 uitgevers. De teksten van Wendelien van Welie geven een duidelijke uitleg van de vele Middeleeuwse verwijzingen. Ook in het boek valt de vormgeving op. Verschillende papiersoorten, spel tussen tekst en beeld, en mooie detailbeelden in zwart-wit maken het boek tot een plezier voor het oog. Nu de Nederlandse musea gesloten zijn is het boek “Body Language” een echte aanrader!
Body Language
Het Lichaam in de Middeleeuwse kunst
Wendelien van Welie-Vink
nai010 uitgevers
ISBN 978-94-6208-598-5
€ 29,95
0 reacties op “Spuitende moedermelk en bloedende vagina’s in de Middeleeuwse kunst”