Caravaggio en Bernini roepen emotie op met kunst. Hun schilderijen en beelden tonen dramatische lichteffecten, wijdse gebaren en overdonderd realisme. Het Rijksmuseum laat zien hoe vooruitstrevend hun aanpak was. Toch zijn het vooral de werken van navolgers die indruk maken in Amsterdam.
Begin 1600 veranderden Caravaggio en Bernini de kunst radicaal. Caravaggio ontwierp dynamische taferelen met een krachtig clair-obscur. Bernini zocht de grenzen op van wat in marmeren mogelijk is. Beide probeerden hiermee de emotie over te brengen uit Bijbelse en mythologische verhalen. Hun werk was zo overdonderend dat kunstenaars in heel Europa hun stijl, tegenwoordig bekend als de barok, gingen volgen.
Detail
Het verhaal van het ontstaan van de barok is al vaak verteld. Maar zelden is in Nederland zo’n schitterend overzicht gegeven van de Italiaanse barok als nu in het Rijksmuseum. Meestal worden de dramatische composities of de indrukwekkende licht-donker effecten uitgelicht als kernmerken van de barok, maar in het Rijksmuseum valt vooral het realisme op.
In Caravaggio’s Doornenkroon (boven dit artikel) hebben de soldaten vieze nagels. Ze hebben gebruinde hoofden, maar hun lichamen hebben minder zon gezien. Het verslagen gezicht van Jezus, de kloppende ader in zijn hals, het is allemaal levensecht. Ook de beelden van Gianlorenzo Bernini maken veel indruk. Het detail in de kraag van Thomas Baker is vrijwel onmogelijk in marmer te maken.
Onbekende helden
Het is indrukwekkend dat zo’n 20 werken van Bernini en Caravaggio naar het Rijksmuseum zijn gekomen. Toch zit het grootste plezier van de tentoonstelling in de onbekendere meesters uit de barok. Een beeld van Kardinaal Borghese door Giuliano Finelli is minstens net zo schitterend als het werk van Bernini. Het detail in zijn verveelde gezicht en de half losse knoopjes rondom zijn dikke lichaam, laten zien wat voor een man hij geweest moet zijn.
Ook tussen de schilderijen zijn het de onbekendere namen die de show stelen. De extase van Maria Magdelena van Artemisia Gentileschi is het meest emotionele schilderij van de expositie. Giovanni Baglione toont de mogelijkheden van clair-obscure met zijn Allegorie voor de hemelse en aardse liefde. Naast deze overtuigende doeken voelen de werken van Caravaggio zelf een beetje stijfjes aan.
Vijf sterren
Caravaggio-Bernini is een rijke expositie, waarover talloze verhalen te vertellen zijn. Naast het ontstaan van de barok, zijn bijvoorbeeld de ontwerpen te zien die Bernini maakte voor fonteinen en beelden in Rome. Ook is het ruim aandacht voor de navolgers van de Italiaanse barok, zoals Poussin in Frankrijk en de Utrechtse Caravaggisten. Geschiedkundigen vinden in de tentoonstelling het verhaal van de contrareformatie, waarin de katholieke kerk kunst gebruikte als wapen tegen het protestantisme.
Schitterend vormgegeven in lichte pastelkleuren toont het museum de rijkdom van de barok. Het Rijksmuseum heeft zelfs zoveel schilderijen naar Amsterdam gehaald, dat de zalen op het einde erg vol en smal worden, maar dat is het enige minpuntje van deze schitterende expositie.
Het Rijksmuseum positioneert zich de laatste jaren steeds vaker als het museum van de Nederlandse (kunst)geschiedenis. Maar Caravaggio-Bernini laat zien dat het museum groter kan denken. Het Rijksmuseum is een leidend museum in Europa en zou vaker dit soort grote namen naar ons land moeten halen.
0 reacties op “Navolgers stelen de show bij Caravaggio-Bernini tentoonstelling”