Het Museum voor Schone Kunsten in Gent presenteert de grootste Jan van Eyck tentoonstelling ooit. De helft van Van Eyck’s gehele oeuvre hangt in Gent. Na acht jaar restauratie zijn ook de buitenpanelen van het Lam Gods in volle glorie te bekijken. Het realisme van Van Eyck is ongeëvenaard.
Normaal hangt het Lam Gods altaar in de Sint Baafskathedraal, maar speciaal voor de tentoonstelling zijn de panelen eenmalig naar het Museum voor Schone Kunsten gehaald. Het altaar heeft een symbolische betekenis: Na de zondeval van Adam en Eva zorgt de dood van Jezus als ‘Lam Gods’ dat de mensheid van de zonde bevrijd wordt. De panelen van Adam en Eva zijn nu in de tentoonstelling te zien.
Waar het Lam Gods in de St Baafs ver boven je hoofd uit toornt, hangen de panelen nu op ooghoogte. De belevenis om oog in oog met Adam en Eva te staan, is bijna magisch. Het detail in het gezicht van de Adam, de aderen op zijn voet, het opkrullend schaamhaar en het kuiltje in zijn bovenbeen. De Bijbelse figuren blijken mensen van vlees en bloed!
Olieverf
De vooruitstrevendheid van Jan van Eyck’s realisme blijkt als zijn werk wordt vergeleken met zijn Italiaanse tijdgenoten. Naast de levensechte figuren van Van Eyck lijken de panelen van Masaccio en Fra Angelico kindertekeningen. Natuurlijk is dit precies wat de tentoonstellingsmakers beoogden, maar het was misschien interessanter geweest om Bourgondische tijdgenoten als Jan Maelwael en de Gebroeders van Limburg te tonen.
Jan van Eyck bereikte zijn realisme doordat hij met olieverf ging werken in tegenstelling tot de matte tempera verf van de Italianen. Van Eyck werd eeuwenlang onterecht aangezien voor de uitvinder van de olieverf. Hoewel deze mythe niet waar is, liet hij wel als eerste zien wat de mogelijkheden van het medium waren: hij kon met olieverf veel meer detail aanbrengen en de lichtval beter nabootsen.
In twee panelen van Sint Franciscus zijn de mogelijkheden van olieverf goed te zien. Het detail zorgt ervoor dat de rotspartijen en de planten levensecht lijken. Ook het slim gebruik van atmosferisch perspectief waarin blauwe/grijze kleuren op de achtergrond worden geplaatst, zorgt voor een realistisch beeld.
Tentoonstelling
Het Museum voor Schone Kunsten heeft geprobeerd zoveel mogelijk werken bij elkaar te brengen. Hoewel de echte topwerken uit Londen, Berlijn en Parijs helaas niet gekomen zijn, is hierdoor de grootste expositie van Van Eyck ooit ontstaan. De annunciatie uit Washington D.C. is gelukkig wel gekomen. Schitterend hoe Van Eyck een Bijbels verhaal naar een 14e eeuwse Gotische kerk brengt.
Om het gemis van sommige publieksfavorieten goed te maken, hebben de curatoren veel schilderijen van leerlingen en navolgers naar Gent gehaald. Het kijk-en-vergelijk spel dat hierdoor ontstaat, is een lust voor het oog. De thematische opzet van de tentoonstelling komt hierdoor goed uit de verf en maakt deze expositie zo de moeite waard.
Joost Vijdt
De meest spectaculaire zaal in Gent is waarschijnlijk de portrettengalerij. Naast twee panelen van het Lam Gods waarop opdrachtgever Joost Vijdt en zijn vrouw te zien zijn, hangen hier 5 portretten. De gezichten zijn zo levensecht dat je het gevoel hebt dat deze 14e eeuwse voorvaderen je zo kunnen aanspreken.
En zou dat niet mooi zijn, want misschien konden ze ons dan wat meer vertellen over Van Eyck. Want zelfs na deze tentoonstelling blijft Jan van Eyck een mysterie. Hoe bereikte hij dit ultieme realisme zonder echte voorgangers en leermeesters? De tentoonstelling in Gent weet ons 6 eeuwen na zijn dood nog net zo te verwonderen als zijn tijdgenoten.
0 reacties op “Oog in Oog met Jan van Eyck’s Adam en Eva”