Vandaag op Valentijnsdag kijken we naar de meest iconische kus in de kunstgeschiedenis. Zijn stralende gouden kus leverde Gustav Klimt kritiek op vanwege de erotische lading, maar werd later toch populair dankzij de flower-power beweging. Wat is de verborgen symboliek in dit schilderij?

In de Kus omhelst een koppel elkaar aan de rand van een afgrond, omgeven door een grote gouden mantel. Deze gouden cocon beschermt het paar en toont de onsterfelijkheid van hun liefde. In de mantel zijn duidelijk twee delen te onderscheiden: een hoekig geometrisch zwart-wit motief dat kracht en mannelijkheid symboliseert en bloemen en cirkels als afbeelding van vrouwelijkheid en moederschap.

De samensmelting tussen de lichamen van de geliefden staat symbool voor liefde, eenheid en sensualiteit. Het werk heeft nauwelijks dieptewerking en gebruikt decoratieve patronen in de mantel. Klimt brengt zo een figuratieve ontwerp met abstracte patronen samen. Hiermee is het werk het toonbeeld van de Weense Secessie waarin kunst en design beide belangrijk waren.

Porno

Gustav Klimt maakte ‘de Kus’ vlak nadat hij het drieluik ‘Filosofie, Geneeskunde en Jurisprudentie’ had afgerond voor de Universiteit van Wenen. De drie schilderijen veroorzaakte een schandaal vanwege het vele naakt en de seksuele verwijzingen. Critici vonden de schilderijen obsceen en “pornografisch”. Klimt werd hierdoor gezien als een enfant terrible.

In de Tweede Wereldoorlog zijn de drie schilderijen helaas verloren gegaan, doordat SS’ers het huis in brand zette waarin de werken hingen. Tegenwoordig kennen we de werken daarom alleen nog maar van foto’s.

Inspiratie

De kus vormt het hoogtepunt van de ‘Gouden Fase’ van Gustav Klimt. Klimt liet zich inspireren door de Byzantijnse kunst en de decoratieve elementen nam hij over van William Morris en de Arts and Crafts-beweging. Klimt was in deze jaren gefascineerd door bladgoud en gebruikte het in meerdere van zijn schilderijen. Sommige kunstkenners denken dat Klimt ook geinspireerd was door zijn vader, die goudsmid was.

De opbouw waarbij het hoofd van de man heel dicht bij de bovenkant van het canvas is geschilderd, doet denken aan houtsneden op Japanse zuilen, die Klimt gretig verzamelde. De Kus van Klimt is dus een mengelmoes van stijlen.

Flower Power

Klimt’s Kus is onmiskenbaar sensueel en benadrukt de verbondenheid tussen de geliefden. Maar de compositie van de Kus was minder expliciet dan eerdere werken, de mantel bedekt immers de lichamen van de personen. Hierdoor werd het schilderij met enthousiasme ontvangen en onmiddellijk door het Belvedere Museum gekocht voor 25.000 kronen (destijds een recordbedrag).

Maar de echte beroemdheid van Klimt’s Kus kwam pas toen zijn werk werd herontdekt in de jaren 60. De Flower-Power beweging was dol op de symbolistische verwijzingen van de Art Nouveau en de Weense Secessie. In Vogue werd in 1965 een serie foto’s van Norman Parkinson geplaatst waarin vrouwen poseren voor de schilderijen van Klimt. Sinds de hippie-tijd zijn de schilderij van Klimt altijd populair gebleven.