Op het eerst gezicht lijkt de kus Van Francesco Hayez een romantische liefdesscène. Maar in het schilderij zit een politieke boodschap over Italië verborgen. Wat is de dubbele betekenis van de kus?
In een Middeleeuwse omgeving staat een jong koppel te zoenen. Het lijkt een afscheid. De man heeft een mantel om en draagt een dolk aan zijn riem. Het hele schilderij ademt nostalgie. De kus van Francesco Hayez is het toonbeeld van de Italiaanse romantiek.
Romeo en Julia
Het was niet de eerste kus in het werk van Francesco Hayez. Al in 1823 schilderde hij Romeo en Julia in een innige omhelzing. Het doek zorgde voor opwinding bij de eerste tentoonstelling. Niet eerder was een kus zo hartstochtelijk weergegeven. Hiermee zette Hayez zich af tegen de kunst van de academie, waarin in een neoclassicistische stijl een preuts ideaalbeeld werd nagestreefd.
Toch was het niet de hartstocht of de nostalgie waardoor de kus van Hayez zo succesvol werd. Het schilderij verwijst naar de eenwording van Italië, ook bekend als Risorgimento. In het schilderij zagen tijdgenoten een jonge Italiaanse soldaat die voor Italië gaat vechten tegen het Oostenrijks-Hongaarse rijk.
Symboliek
Het Italiaanse schiereiland had eeuwenlang uit kleine stadsstaten bestaan. Maar in 1859 vonden Italiaanse republikeinen een bondgenoot in Napoleon III om te strijden voor de eenwording van Italië. Het schilderij kan gelezen worden als een allegorie van de alliantie tussen Frankrijk en Italië.
De eerste kus van Hayez is te zien in de Pinacoteca Brera in Milaan. Maar vanwege de populariteit van het werk, schilderde Francesco Hayez later nog twee versies. Hoewel de schilderijen dezelfde composities hadden, zijn de kleren net iets anders gekleurd.
Vooral in de versie van het schilderij uit 1867 is extra nadruk gelegd op de verwijzing naar Italië en Frankrijk, door de kleuren in de kleding van de man feller te maken. Op de trap ligt bovendien een witte sluier. Samen met de blauwe kleur van de jurk is dit een verwijzing naar de Franse vlag.
Gerolamo Induno – Triste Presentimento / Giuseppe Reine – Una Triste Novella
Navolgers
Meteen bij de eerste tentoonstelling in 1859 was het werk een groot succes. In de jaren erna verwijzen andere Italiaanse kunstenaars daarom naar het werk. Ze tonen eenzame vrouwen, die zitten de wachten op de terugkomst van hun man uit de oorlog. De kus van Hayez dient in deze schilderijen als herinnering aan hun afscheid.
De afgelopen jaren duikt Hayez’s kus vooral op rond Valentijnsdag, samen met de kus van Klimt en Rodin. Een kunst-kus als fotopuzzel of om te schilderen op nummer: de kus van Hayez is een kunstzinnig Valentijnscadeau! De politieke boodschap is ondertussen allang vergeten…
Dank voor deze interessante verklaring van van de politieke boodschap van dit schilderij. In de versie van 1861 komt m.i. het beste de combinatie van groen-wit (in haar jurk)-rood tot zijn recht dat al zat in de kleurenbanen van ‘de eerste vlag’ uit 1796. Deze vlag stond voor Noord-Italië, dat deel dat ten noorden van de Po-vlakte ligt.