Profiel van de Gouden Eeuw: Rembrandt en zijn leerlingen

Iedereen kent de Nachtwacht, het Joodse Bruidje en de Staalmeesters. Maar zelfs tijdens e Gouden Eeuw was Rembrandt van Rijn een beroemde schilder, die veel leerlingen had. Sommige van deze leerlingen waren zo goed, dat ze belangrijke concurrenten van Rembrandt werden. Ontmoet de leerlingen van Rembrandt!

Op zijn eerste zelfportret uit 1628 staat Rembrandt grotendeels in de schaduw. Zijn krullende haar hangt over zijn gezicht. De jonge Rembrandt is een mysterieuze persoonlijkheid, waar niet veel over bekend is. Waarschijnlijk werd hij in 1606 geboren in Leiden, waar hij ook de Latijnse school bezocht. Rembrandt’s belangrijkste leermeester was Pieter Lastman in Amsterdam, waar Rembrandt halverwege de jaren 20 in de leer ging.

Profiel van de Gouden Eeuw - Ferdinand Bol

Jan Lievens

Ook Jan Lievens was een leerling geweest bij Pieter Lastman. Lievens en Rembrandt leerde elkaar kennen in Leiden, waar ze mogelijk zelfs een atelier deelden. Beide jonge kunstschilders hadden in ieder geval veel invloed op elkaars stijl en experimenteerde met licht-donker effecten. Het portret dat Jan Lievens van Rembrandt maakte in 1629, is bijna net zo mysterieus als zijn zelfportret. Lievens is dus geen echte leerling van Rembrandt, maar beide hebben elkaar wel geïnspireerd. Al richtte Lievens zich veel op historiestukken en Bijbelse taferelen, terwijl Rembrandt veel portretten schilderde. Lievens werkte later onder meer aan het Engelse hof en werd een grote concurrent van Rembrandt.

Gerard Dou

De eerste leerling van Rembrandt was Gerard Dou die in 1628 op 14 jarige leeftijd bij hem in de leer ging. Rembrandt was zelf toen slechts 22 jaar oud. Dou leert bij Rembrandt werken met licht-donker effecten. Nadat Rembrandt in 1631 naar Amsterdam vertrekt, wordt Dou een zelfstandig schilder in Leiden. Hij maakt voornamelijk genrestukken op klein formaat. Een specialiteit van Gerard Dou zijn de portretten in boogvensters, die zorgen voor een intiem effect.

Profiel van de Gouden Eeuw - Rembrandt van Rijn

Gouden Meesters van de Gouden Eeuw: Rembrandt van Rijn

Rembrandt van Rijn werd in 1606 of 1607 geboren in Leiden, als zoon van een molenaar. In Leiden was hij tussen 1619 en 1622 in de leer bij Jacob van Swanenburgh, waarna hij naar Amsterdam vertrok als leerling van Pieter Lastman.

In 1627 was Rembrandt terug in Leiden waar hij zijn eigen atelier had. Rembrandt heeft talent en oogst succes. Het levert hem opdrachten op van onder meer Nicolaes Tulp en complimenten van Constantijn Huygens die hem roemt om zijn ‘trefzekerheid en levendigheid van emoties’. Vanaf 1631 werkte Rembrandt in Amsterdam, waar hij uitgroeit tot de meest succesvolle schilder van zijn tijd. Hij verdient veel geld en schildert onder meer de Nachtwacht en de huwelijksportretten van Marten Soolmans en Oopjen Coppit.

Vanaf 1650 verandert de heersende smaak en wordt het werk van Rembrandt minder populair. Hij raakt in de schulden en moet hij zijn huis verkopen. Rembrandt stijl wordt in deze jaren steeds vrijer, kleurrijker en krachtiger. Hij schilderde in deze tijd onder meer de Staalmeesters en het Joodse Bruidje, die tegenwoordig worden gezien als hoogtepunten uit zijn oeuvre. Rembrandt overleed in 1669.

Ferdinand Bol

Vanaf 1631 woonde Rembrandt in Amsterdam en ook daar kreeg hij verschillende leerlingen. De meest succesvolle van zijn leerlingen is Ferdinand Bol, die tussen 1635 en 1640 in Rembrandt’s atelier werkte. Vroege werken van Bol zijn soms nauwelijks van Rembrandt te onderscheiden. Het lichtgebruik is zeer kenmerkend voor het atelier van Rembrandt en dat bleef zijn hele carrière Bol toepassen in zijn schilderijen. Bol was vanaf 1642 zelfstandig meester en was geliefd als portretschilder.

Govert Flinck

Tegelijkertijd was ook Govert Flinck een leerling van Rembrandt. Er wordt gezegd dat Rembrandt soms werk van Flinck verkocht alsof hij het zelf gemaakt had. Na zijn periode bij Rembrandt veranderde Flinck zijn stijl een beetje om meer aan de vraag naar classicistische werken te voldoen. Aanvankelijk had Flinck veel succes als portretschilder, maar later in zijn carrière legde hij zich meer toe op historiestukken. Hierdoor werd hij ingehuurd om mee te werken aan de decoratie van het Paleis op de Dam.

Profiel van de Gouden Eeuw - Carel Fabritius

Profiel van de Gouden Eeuw - Samuel van Hoogstraten

Profiel van de Gouden Eeuw - Govert Flinck

In de jaren 40 van de 17e eeuw waren opnieuw twee bekende leerlingen actief in het atelier van Rembrandt. Tussen 1640 en 1648 was Samuel van Hoogstraten een van Rembrandt’s meest belangrijke assistenten. Hierna ging hij reizen en werkte hij ondermeer in Wenen en in Londen. Van Hoogstraten maakte trompe d’oeil schilderijen en werkte ook als theoreticus. Hij schreef een boek als inleiding op de schilderkunst dat erg succesvol was.

Carel Fabritius

Tegelijk met Samuel van Hoogstraten werkte ook Carel Fabritius in Rembrandt’s studio. Fabritius leerde dezelfde licht-donker techniek aan, als alle andere leerlingen. Maar hij gooide dit al snel overboord en koos voor lichte en heldere kleuren toen hij zelfstandig kunstschilder werd. Er zijn slechts 15 schilderijen van Fabritius bewaard gebleven waaronder het Puttertje. Maar Fabritius schilderde ook portretten, Bijbelse taferelen en historiestukken.

Rembrandt moet in zijn loopbaan tientallen leerlingen en assistenten hebben gehad, waarvan Aert de Gelder tussen 1661 en 1667 de laatste was. De Gelder was ook al bij Samuel van Hoogstraten in de leer geweest en bleef na Rembrandt’s dood trouw aan zijn stijl.

De leerlingen van Rembrandt zijn onder meer te zien in de collecties van het Rijksmuseum in Amsterdam, het Dordrechts Museum en het Mauritshuis in Den Haag. Dit artikel is slotstuk van de serie “Profiel van de Gouden Eeuw” waarin 50 kunstschilders zijn behandeld. Een overzicht van alle 50 kunstschilders is HIER te vinden.

Deze slideshow vereist JavaScript.