Eind 19e eeuw vroeg Breitner een jong meisje om voor hem te poseren in kimono. Het resulteerde in 14 iconische schilderijen. Wie was zijn model? En hoe gebruikte Breitner foto’s bij het maken van zijn schilderijen?

George Hendrik Breitner bracht het impressionisme naar Amsterdam. In de jaren 80 van de 19e eeuw trok hij door de stad in met zijn penselen en doek. De verfstreken op zijn schilderijen waren even vluchtig als het stadsleven van Amsterdam. Toch behoren niet de stadsgezichten, maar juist de intieme portretten van een jong meisje, tegenwoordig tot zijn favoriete werken.

Fotografie

In 1893 vroeg Breitner Geesje Kwak voor hem te poseren in een Japanse jurk. Geesje was destijds zestien jaar en werkte als verkoopster van hoeden. Breitner was keurige kunstenaar. Zijn relatie met Geesje was puur zakelijk en hij betaalde haar voor de uren die ze poseerde.

Tijdens de poseersessies maakte Breitner ook foto’s van Geesje. Breitner bezat een eenvoudige boxcamera, waarmee hij meerdere opnamen na elkaar kon maken. Op basis van de foto’s schilderde Breitner later de doeken. Deze procedure was uniek voor het einde 19e eeuw, waarin fotografie nog weinig gebruikt werd door kunstschilders. Soms reageerden critici schamper op Breitner’s aanpak. Was hij niet gewoon een simpele kopiist?

Meisje in Kimono

In de werken zien we Geesje Kwak in een Japanse kimono in meerdere poses op een bed liggen. Ze kijkt niet in de camera en lijkt in zichzelf gekeerd. Op de achtergrond staat een Japans kamerscherm en op de vloer ligt een exotisch tapijt. De hele sfeer ademt oriëntalisme.

Juist deze tapijten en schermen zorgden voor gefronste wenkbrauwen in Breitner’s tijd. Dit soort tapijten lagen eind 19e eeuw vaak in bordelen. Er werd daarom hardop afgevraagd of Breitner een prostitué had geschilderd. Lag deze ongeïnteresseerde dame op een volgende klant te wachten?

Japan

In de tijd van de schilderijen van Breitner ging er een golf van Japonisme door Europa. Na twee honderd jaar strikt zijn grenzen gesloten te hebben gehad, besloot Japan eind 19e eeuw betrekkingen met het buitenland aan te knopen. Hierdoor kwamen op grote schaal voorwerpen en Japanse prenten naar Europa.

Breitner had na het zien van een tentoonstelling met Japanse prenten verschillende kimono’s gekocht. In de schilderijen van het meisje met Kimono zien we Geesje Kwak voor de kamerschermen op een bed liggen. Ze draagt drie kleuren kimono’s.

Orientalisme

Eind 19e eeuw waren veel kunstenaars geïnteresseerd in Japan. Naast Breitner zijn schilderijen bekend van meisjes in kimono van de hand van Claude Monet en James Tissot. Ook Vincent van Gogh was een groot liefhebber van de Japanse prenten van Hokusai en Hiroshige. Hij maakte meerdere schilderijen, waarin hij Japanse prenten kopieerde.

De serie schilderijen ‘Meisje in Kimono’ van Breitner stopte toen Geesje Kwak met haar jongere zusje Niesje emigreerde naar Zuid-Afrika in 1895. Daar liep Geesje tuberculose op en hierdoor kwam ze in 1899 te overlijden. Ze werd slechts 22 jaar oud.

De Meisjes in Kimono van Breitner zijn te zien in het Rijksmuseum (Amsterdam), het Kunstmuseum (Den Haag), Museum Boijmans van Beuningen (Rotterdam), het Rijksmuseum Twenthe (Enschede) en het Stedelijk Museum (Amsterdam). In 2016 waren ze tijdelijk allemaal samen te zien in het Rijksmuseum.