Verliefd door de ogen van Fragonard

Van het eerste afspraakje tot het huwelijksgeluk: De Franse rococoschilder Jean-Honoré Fragonard schilderde vier doeken over de stadia van de liefde. In zoete taferelen met rode wangetjes en veel bloemen volgen we het liefdespaar. Fragonard baseerde zijn personages op de Franse koning en zijn maîtresse.

De Franse koningen hielden er naast hun vrouwen vaak meerdere maîtresses op na. Voor de belangrijkste maîtresse of ‘favoriet’ werden zelfs meerdere kamers in het Paleis van Versailles ingericht. Zonnekoning Lodewijk XIV voerde de titel ‘koninklijke maîtresse’ in die gepaard ging met een royale uitkering. Sindsdien waren de maîtresses van de koning beroemde vrouwen. Ze vormden een unieke kans om invloed te krijgen op de vorst.

Mme du Barry

De laatste maîtresse van Lodewijk XV was de jonge Mme du Barry. Ze volgde de befaamde Mme de Pompadour op, die in 1764 was overleden. Mme du Barry was slechts 24 jaar toen ze werd voorgesteld aan de koning. De 58 jarige Lodewijk XV was onder de indruk van haar charme en ‘hervond zijn jeugd’ in haar bijzijn.

Mme du Barry was geboren als Jeanne Bécu. Op jonge leeftijd ontmoette ze Jean-Baptiste, graaf van Barry-Cérès. Na een vluchtige liefdesaffaire, liet hij haar in 1768 trouwen met zijn jongere broer Guillaume du Barry. Ze kreeg zo een adelijke titel (comtesse) en kon nu geïntroduceerd worden aan het hof van koning Lodewijk XV. Een paar maanden later was ze zijn ‘favoriet’.

Muziekpaviljoen
Als officiële maîtresse van de koning mocht het Mme du Barry aan niets ontbreken. Lodewijk XV gaf haar daarom een eigen paleis in Louveciennes, niet ver van Versailles. Mme du Barry liet bij haar paleis een muziekpaviljoen bouwen voor feesten (zie onderstaande foto). Architect Claude Nicolas Ledoux ontwierp het paviljoen in een neoclassicistische stijl.

Ook liet ze tuinen opnieuw aanleggen. Bij beeldhouwer Christophe-Gabriel Allegrain bestelde ze twee beelden van Venus en Diana voor in de tuin (tegenwoordig in het Louvre).

Verloop van de Liefde

Ter verfraaiing van het interieur van het nieuwe muziekpaviljoen vroeg ze rococo-schilder Jean Honoré Fragonard om vier schilderijen over de liefde te maken. De serie toont vier stadia van een liefdesrelatie: de eerste flirt, een heimelijk afspraakje, de voltrekking van het huwelijk en het liefdesgeluk van het samenzijn.

De taferelen spelen zich af in een geïdealiseerde tuin vol weelderige planten. Op iedere schilderij staat een marmeren beeld, dat verwijst maar cupido, Venus of engeltjes. Hiermee verbindt Fragonard het liefdesverhaal van het jonge koppel met de klassieke oudheid.

Jean Honoré Fragonard

In ‘de Achtervolging’ biedt een jonge man een dame een roos aan, een symbool van liefde en verkering. Op de achtergrond staat ook een beeld van twee engeltjes die een dier achterna zitten. Ze symboliseren de liefdesjacht. In ‘de ontmoeting’ zien we de dame met een liefdesbief. De man beklimt de muur als een ridder die een kasteel heeft bestormd, maar ziet de vrouw aarzelend wachten. Is er iemand die hen stoort?

In ‘de Gekroonde Liefde’ plaatst de vrouw een bloemenkrans op het hoofd van haar minnaar plaatst. Het gebaar van het kronen van de minnaar impliceert seksuele voleinding en toewijding. Het standbeeld van de slapende Cupido suggereert dat zijn werk voltooid is. In ‘de Liefdesbrieven’ haalt het paar herinnering op aan hun prille verliefdheid. Het standbeeld van de godin van de vriendschap en de hond aan de voeten van het paar, staan voor liefde en trouw.

De man in de schilderijen lijkt verdacht veel op Lodewijk XV. Het is dus duidelijk dat Fragonard Mme du Barry en Lodewijk XV in zijn gedachten had toen hij de werken schilderde. Nadat ze geleverd waren bij het muziekpaviljoen, besloot Mme du Barry de werken terug te sturen. Het is niet helemaal duidelijk waar ze ontevreden over was.

De werken bleven vervolgens bijna 20 jaar achter in het atelier van Fragonard. Pas in 1790 werden ze in een andere landhuis geïnstalleerd, aangevuld met een aantal kleinere schilderijen. Sinds begin 20e eeuw zijn ze te zien in het Frick Museum in New York.