Het Vaticaan was de belangrijkste opdrachtgever in de Renaissance. De beste kunstenaars werden naar Rome gelokt met indrukwekkende en lucratieve projecten. De Sint Pieter werd herbouwd en het luxueuze paleis van de Paus werd steeds verder vergroot en verfraaid. Welke Renaissance paus heeft de meest indrukwekkende kunst-erfenis?

Op onze reis door de Renaissance zijn we aanbeland in het Vaticaan. Hier werd tijdens de Renaissance gebouwd aan de Sint Pieter en het Pauselijke Paleis. Het was een langlopend project dat duurde van 1447 tot en met 1626. In totaal waren er in deze periode 28 pausen aan de macht. Het was voor deze pausen de ideale kans om iets tastbaars na te laten en de herinnering aan hun regeerperiode levend te houden. Veel pausen huurden daarom de beste kunstenaars in om de gebouwen te verfraaien.

Nicolaas V (1447-1455)

Paus Nicolaas V gaf in 1447 de opdracht voor de sloop van het oude Apostolische paleis en begon aan de nieuwbouw. Hij maakte ook plannen voor een nieuw kathedraal, maar die werden nooit uitgevoerd. Nicolaas V begreep dat kunst een belangrijk rol kon spelen bij overbrengen van het evangelie. Hij liet Fra Angelico daarom uit Florence naar Rome komen om voor zijn privé-kapel te versieren. De heiligenlevens van Sint Steven en Sint Laurens werden door Angelico op de muren  van deze Nicolijnse Kapel geschilderd.

Sixtus IV (1471-1484)

Misschien wel de beroemdste pauselijke bouwopdracht werd gegeven door Sixtus IV. Hij liet een kapel bouwen, die we nu kennen als de Sixtijnse kapel. In navolging van Nicolaas V, liet hij een hele groep kunstenaars uit Florence komen om de kapel te versieren. Domenico Ghirlandaio, Cosimo Rosselli, Sandro Botticelli, Luca Signorelli en Pietro Perugino schilderden taferelen uit de levens van Jezus en Mozes. Latere pausen zouden deze beroemde kapel nog verder laten versieren door Michelangelo, maar dat zou Sixtus zelf niet meemaken.

Alexander VI (1492-1503)

In 1492 werd na een lange strijd Rodrigo Borgia gekozen als Paus Alexander VI. Borgia huurde een assistent van de eerder genoemde Perugino in: Bernardino di Betto, beter bekend als Pinturrichio (schildertje). Pinturrichio kwam speciaal uit Perugia naar Rome om de privé appartementen van Alexander VI te verfraaien. Hij schilderde allegorieën op grote thema’s als geloof en gebruikte het leven van Jezus. De ruimtes zijn tegenwoordig bekend als de Borgia appartementen, maar werden niet lang bewoond. De opvolgers van Alexander lieten namelijk weer andere ruimtes inrichten als woning.

Julius II (1503-1513)

Giuliano della Rovere kwam bij de eerste stemming aan de macht als Paus Julius II. Hij gaf in 1506 de opdracht voor de bouw van de nieuwe Sint Pieter kathedraal in Rome. Het gebouw werd ontworpen door Bramante, die ook tekende voor de sloop van de oude kerk en daarmee ook tientallen pauselijke tombes vernielde. Julius II was de belangrijkste opdrachtgever van Michelangelo, die jaren werkte aan een grafmonument voor Julius II. In 1508 kreeg hij ook de opdracht om het plafond van Sixtijnse kapel te schilderen. In 1509 haalde Julius II Raphael naar Rome en gaf hem de opdracht om nieuwe pauselijke appartementen te versieren met frescos. Deze Stanze van Rafael is de plek waar Raphael’s beroemde School van Athene te zien is.

Leo X (1513-1521)

Giovanni di Lorenzo de’ Medici was niet eens priester toen hij in 1613 tot Paus gekozen werd. Binnen een week werd hij priester, bisschop en paus Leo X. Leo X had een moeilijke tijd. Om de dure Sint Pieter te financieren, verkocht hij talloze aflaten aan gelovigen. Tijdens Leo X’s pontificaat kwam Maarten Luther hier tegen in opstand en zorgde voor de afscheiding van de protestanten. Tijdens het pontificaat van Leo X bleef Raphael werken aan de pauselijke appartementen, maar werd Michelangelo terug naar Florence gehaald. Hij kreeg hier de opdracht om te werken aan de San Lorenzo kerk, waar alle Medici familieleden begraven liggen.

Clemens VII (1523-1534)

Giulio di Giuliano de’ Medici was jarenlang de belangrijkste raadgever van zijn neef paus Leo X, maar werd in 1523 zelf paus. Als Clemens VII probeerde hij rust te brengen in de katholieke kerk en te verbinden met afvallige protestanten. Nog tijdens zijn tijd als kardinaal gaf hij Raphael de opdracht om de Transfiguratie te schilderen en Sebastiano del Piombo de Opwekking van Lazarus. Beide schilderijen waren bedoeld voor de kathedraal van Narbonne. Toen hij aantrad als Paus Clemens VII haalde hij Sebastiano del Piombo naar het Vaticaan om talloze portretten en schilderijen te maken. Vlak voor zijn dood, gaf Clemens VII Michelangelo de opdracht voor de gigantische fresco van het Laatste Oordeel in de Sixtijnse kapel.

De bovenstaande zes pausen hebben een belangrijkste stempel gedrukt op de Renaissance-kunst dankzij hun opdrachten aan de beste kunstenaars van hun tijd. Pinturrichio, Michelangelo, Raphael en Del Piombo waren hun belangrijkste hofschilders. Dagelijks bezoeken duizenden mensen het Vaticaan om de werken te bekijken. Maar zouden de bezoekers nog doorhebben dat ze door eeuwenoude appartementen lopen? Soms zou je willen dat mogelijk zijn zijn om terug te gaan naar de 16e eeuw. Hoe zou het zijn om net als de paus tussen de frescos van Raphael en Michelangelo te wonen?