Teruggave van koloniale roofkunst: Hoe werkt dat?
Vandaag is bekend geworden dat Nederland roofkunst gaat teruggeven aan Sri Lanka en Indonesië. Het gaat onder andere om de Lombokschat en het Kanon van Kandy. Hoe werkt de teruggave van koloniale roofkunst? En waarom duurde dit zo lang?
In 1765 plunderde de VOC het koninkrijk Kandy op Sri Lanka. De Nederlanders maakten sierwapens buit, waaronder het rijkversierde kanon van Kandy. Het werd geschonken aan stadhouder prins Willem V voor zijn rariteitenkabinet in Den Haag. Vandaag is bekend geworden dat het kanon van Kandy zal worden geretourneerd aan Sri Lanka samen met vijf andere voorwerpen. Nederland volgt zo Frankrijk en Duitsland in retournering van roofkunst.
Procedure
In maart 2020 gaf toenmalig minister van Engelshoven een kris (dolk) van de prins van Diponegoro terug aan Indonesië. De minister deed bij de teruggave de belofte dat meer voorwerpen zouden volgen. Roofkunst moest terug naar de rechtmatig eigenaar. Toch heeft het daarna nog ruim drie jaar geduurd voordat het besluit is genomen om nieuwe voorwerpen terug te geven. Waarom duurde dit zo lang?
Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschappen (OCW) heeft een onafhankelijke commissie opgericht voor koloniale collecties. Sinds vorig jaar beoordeelt deze commissie verzoeken van landen om teruggave van roofkunst. Op basis van herkomstonderzoek adviseert de commissie de Staatssecretaris van Cultuur en Media over de potentiële teruggave. De Staatssecretaris neemt daarna het besluit over het verzoek tot teruggave.
Criteria
Als een object niet rechtmatig in de Rijkscollectie is gekomen, dan zal de commissie adviseren om het object terug te geven. Maar ook wanneer een land een bepaald object terugvraagt dat wél rechtmatig – dus niet door bijvoorbeeld roof of dwang – in bezit is gekomen, kan de commissie adviseren om het terug te geven. Bijvoorbeeld als het voorwerp in het land van herkomst veel beter tot zijn recht komt.
Nederland heeft tot nu toe verzoeken binnengekregen van Indonesië, Sri Lanka en Nigeria voor teruggave van roofkunst. Vandaag is dus besloten om voorwerpen aan Sri Lanka en Indonesië ter retourneren. Andere verzoeken zijn nog in behandeling.
Teuggave
Nederlands-Indische troepen plunderden in 1894 het paleis in Tjakranegara aan het eind van de Lombokoorlog. Op grote schaal werden diamanten, goud, zilveren munten en andere kostbaarheden geroofd. Deze Lombokschat is tegenwoordig onderdeel van de collectie van het Museum van Volkenkunde. Staatssecretaris Uslu heeft besloten de Lombokschat en de Pita Maha-collectie met houtsnijwerk terug te geven.
De eigendomsoverdracht aan Indonesië vindt plaats op 10 juli in Museum Volkenkunde. Later dit jaar zal de eigendomsoverdracht aan Sri Lanka plaatsvinden. Ongetwijfeld zullen in de komende jaren meer voorwerpen volgen, zoals de beroemde Benin bronzen.
