Diego Velazquez kreeg op het eind van zijn carrière als hofschilder van koning Filips IV de opdracht om portretten te maken van de prinsessen Maria en Margaretha. De schilderijen werden door heel Europa gestuurd om de prinsesjes aan een huwelijkspartner te helpen. Velazquez hielp zo mee aan de machtspolitieke spelletjes van de Habsburgers. Maar door het vele trouwen binnen de familie werden de Habsburgers er niet knapper en gezonder op…

Filips IV was getrouwd met prinses Elisabeth van Frankrijk. Samen kregen ze 8 kinderen, maar slechts 1 dochter overleefde het tot volwassenheid: Maria Theresia. Om Maria Theresia aan de man te helpen, liet hij Diego Velazquez een portret schilderen dat hij door heel Europa stuurde naar potentiële huwelijkskandidaten. De Habsburgers waren niet bijzonder knap. Ze stonden bekend om hun Habsburg-kin, een grote centenbak. Maar bij het uithuwelijken ging het meestal niet om uiterlijk, maar om machtsspelletjes. Uiteindelijk werd Maria Theresia uitgehuwelijkt aan de zonnekoning Lodewijk XIV. Het weelderige portret van Velazquez met een giganstische jurk en bijzonder haar heeft hier vast aan bijgedragen.

Filips IV

Na de dood van Elisabeth, kreeg Filips IV met zijn tweede vrouw Mariana van Oostenrijk 5 kinderen. Slechts 2 van hen bereikte de volwassen leeftijd: Margaretha Theresia en de latere Koning van Spanje Karel II. Ook Margaretha Theresia moest een belangrijke rol gaan spelen in de huwelijkspolitiek van Filips IV. Huwelijken waren een belangrijk middel om de macht binnen de familie te houden.

Al op jonge leeftijd werd besloten dat het belangrijk was om de banden met de Oostenrijkse tak van de Habsburgse familie te versterken. Infante Margaretha Theresia was daarom voorbestemd voor Leopold I, de broer van haar moeder Mariana en de latere Keizer van het Heilige Roomse Rijk. Diego Velazquez kreeg de opdracht om iedere paar jaar een schilderij te maken van Margaretha Theresia om naar Oostenrijk te sturen. Leopold kon zo zien hoe zijn toekomstige vrouw eruit zag. Het leverde een beroemde reeks portretten op, die tegenwoordig in het Kunsthistorisch Museum in Wenen te zien zijn.

Incest van de Habsburgers

De Habsburgse familie was eeuwenlang aan de macht in Europa als Koningen van Spanje en Keizers van het Heilige Roomse Rijk. Om de macht binnen de familie te houden waren er regelmatig huwelijken tussen de Spaanse en Oostenrijkse takken van de dynastie. Het huwelijk van Koning Filips IV met Mariana van Oostenrijk is hier een goed voorbeeld van. Mariana was een de dochter van zijn zus. Ook de voorvaderen van Filips IV en Mariana waren veelvuldig binnen de familie getrouwd (zie onderstaande stamboom).

Als gevolg van de vele incestueuze huwelijken werden de Spaanse koningen er niet knapper op. Zo hadden de Habsburgers een misvormde kaak, die steeds groter werd en het moeilijk maakte om te kauwen en zelfs te spreken. Maar ook serieuze erfelijke aandoeningen kwamen steeds vaker voor, waardoor kinderen op jonge leeftijd overleden.

Karel II en Filips

Uit het huwelijk van Filips IV en Mariana van Oostenrijk kwamen (naast Infante Margaretha Theresia en twee kinderen die het eerste jaar niet overleefden) twee zoons voort: Filips en Karel. Beide hadden zware gezondheidsproblemen door de vele generaties incest. Filips werd op 3 jarige leeftijd geschilderd door Diego Velazquez, maar zou een jaar later overlijden aan een zware epileptische aanval. Waarschijnlijk had hij ook een zwak immuunsysteem, waardoor hij als kind veel ziek is geweest.

Filips’ jongere zoon Karel II werd hierdoor uiteindelijk de koning van Spanje. Het leverde vanwege zijn zwakke gezondheid de nodige problemen op. Karel II had door de familiehuwelijken waarschijnlijk een incestscore van 0.25, wat betekent dat 25% van zijn genen hetzelfde waren. Iedereen krijgt twee sets genen: één van vader en één van moeder. Als er een foutje zit in een gen, kan die fout vaak gecompenseerd worden door het gen uit de andere set. Maar als door incest 25% van de sets hetzelfde is, dan is de kans groot dat een fout in een gen op beide sets aanwezig is en dus niet gecompenseerd kan worden.

Karel II had hierdoor veel ziektes. Hij liep pas vanaf zijn 4e, kon pas praten vanaf zijn 8e. Hij had last van epilepsie en een ontwikkelingsachterstand, daarnaast had hij waarschijnlijk hormoonafwijkingen en een nierziekte. Zeker is in ieder geval dat Karel II impotent was en geen nakomeling voortbracht. Hij overleed op 39 jarige leeftijd. Na vele generaties incest kwam er op deze manier een einde aan de Habsburgse macht in Spanje. Door de huwelijken met Franse koninklijke familie kwamen zo de Bourbons aan de macht.