Dit Griekse Homopaar Stond aan de Basis van de Democratie

Homo- en heteromannen lopen deze week hand in hand door de straat. Nederland is opnieuw opgeschrikt door oplaaiend homogeweld. Een goed moment om stil te staan bij de geschiedenis van de homoseksualiteit met een bijzonder verhaal uit het oude Griekenland. Het onbekende verhaal van twee verliefde mannen die vochten voor de democratie…

Rond 500 voor de geboorte van Christus werd Athene geregeerd door de tirannieke broers Hipparchus en Hippias. Hun vader Peisistratos was als oorlogsheld aan de macht gekomen en na zijn dood deelden de broers de troon van Athene. In deze tijd waren homoseksuele relaties tussen volwassen en jonge mannen normaal. Het was zelfs een homoseksuele twist die zou zorgen dat Hipparchus en Hippias hun macht zouden verliezen en dat in Athene de eerste democratie ter wereld zou ontstaan.

De Moordaanslag
Hipparchus werd verliefd op de jonge Harmodius, maar deze had al een relatie met Aristogeiton. Harmodius wees de avances van Hipparchus af, maar was ook zo onvoorzichtig om Aristogeiton hierover te vertellen. Voor Hipparchus was dit een directe belediging. Om Harmodius te straffen, besloot hij daarom de zus van Harmodius te diskwalificeren als offerdraagster bij het Panathenaeën festival en openlijk haar maagdelijkheid te betwisten. Harmodius was ontdaan door dit machtsmisbruik van Hipparchus en verzette zich tegen zijn bewind.

Harmodius en Aristogeiton zwoeren om wraak te nemen en Athene van de broers Hipparchus and Hippias te bevrijden. Tijdens de Panathenaia vermoorden ze Hipparchus met een zwaard, maar slaagden ze er niet in Hippias te bereiken. Een lijfwacht betrapte hen en doodde Harmodius onmiddellijk. Aristogeiton werd gearresteerd en na foltering werd ook hij gedood als straf voor de moord. Hippias regeerde nog enkele jaren verder als tiran en raakte steeds minder populair bij de bevolking. In 510 voor Christus werd hij afgezet en ontstond in Athene de eerste democratie ter wereld. Harmodius en Aristogeiton werden sindsdien vereerd als tirannendoders (tyrannicides) en voorvechters van de democratie.

Beroemde beelden
Middenin de stad werden daarom beelden van Harmodius en Aristogeiton opgericht om aan de heldendaden van de verliefden te herinneren. Vooral het beeld van de Griekse beeldhouwers Kritios en Nesiotes werd beroemd en is tegenwoordig dankzij meerdere Romeinse kopieën nog steeds bekend. Het is oorspronkelijk een bronzen beeld geweest, maar de Romeinse kopieën zijn allemaal in marmer. Aristogeiton, de oudere man, werd hierop afgebeeld met een baard en in een beschermende houding, terwijl Harmodius met zijn arm omhoog in volle actie is afgebeeld. Hij is duidelijk de echte tirannendoder.

De Griekse homoseksualiteit, pederastie, was heel anders dan de homoseksualiteit van nu, omdat het een ongelijke relatie was. Pederastie ging altijd tussen een oudere en een jongere man, waarbij de oudere man een verantwoordelijkheid had voor de opvoeding of het onderwijs van de jongere. Het was dus een ge-idealiseerde relatie die niet alleen seksueel was, maar vooral ook een sociale functie had. Aristogeiton voelde zich verantwoordelijk voor Harmodius en de schande van Harmodius, werd daarmee ook zijn eigen schande. Dit verklaart waarom ze zich samen tegen Hipparchus keerden.

Door samen op te komen voor hun relatie, brachten ze de democratie een stapje dichterbij. Hedendaagse historici vragen zich af of hun verzet vooral een persoonlijke wraakactie was of een strijd voor een hoger doel. Maar voor Atheners uit het oude Griekenland maakte dat niet uit. Zij vereerden nog honderden jaren hun homoseksuele tirannendoders als voorvechters van de democratie!

Het beeld van Harmodius en Aristogeiton is te zien in het archeologisch museum in Napels.