De Waanzin van Hugo van der Goes

Hugo van der Goes was één van de meest realistische schilders van de Vlaamse renaissance. Hij schilderde altaarstukken voor de kerk en besloot op het eind van zijn leven zelf het klooster in te gaan. Hij hoopte hier in rust een oplossing te vinden voor zijn mentale problemen.

In 1910 bleek in een klooster in het Spaanse Monforte de Lemos een schilderij te hangen van Hugo van der Goes. Het doek toont de aanbidding van de drie koningen (Monforte-altaar, afbeelding boven het artikel). Het is een schilderij vol symboliek waarin de koningen drie continenten (Europa, Afrika, Azië), maar ook drie levensfasen (jong, volwassen, oud) vertegenwoordigen. Mogelijk heeft hij ook zichzelf geschilderd als tweede van rechts.

Hugo van der Goes

In 1467 werd Hugo van der Goes lid van de schildersgilde van Gent, waar hij snel uitgroeide tot de belangrijkste kunstenaar van de stad. Hij werkte in de realistische stijl van Jan van Eyck en Rogier van der Weyden en kreeg opdrachten van het Bourgondische hof. Rond 1470 werkte hij aan zijn beroemdste schilderijen het Portinari-altaar en het Monforte-altaar.

De ontdekking van Monforte-altaar in 1910 kwam na een periode van herwaardering voor zijn werk. Deze opleving van zijn populariteit kwam niet door zijn schilderijen, maar doordat in 1863 een document van monnik Gaspar Ofhuys werd teruggevonden. Ofhuys schreef over de laatste moeilijke jaren uit het leven van Hugo van der Goes.

Depressie

Na een succesvolle carrière als kunstschilder, was Van der Goes in 1477 plots als lekenbroeder in het Rood-Klooster ingetreden. Hoewel hij binnen de klooster bleef schilderen en belangrijke personen bleef ontvangen, ging het steeds minder goed met hem. In 1480 kreeg hij na een reis naar Keulen een aanval van melancholie (oude aanduiding voor een depressie).

Ofhuys beschrijft dat zijn medebroeders wisten te verhinderen dat hij zelfmoord pleegde. Van der Goes kreeg als behandeling gezangen voorschreven, die hem tot rust moesten brengen. Deze aanpak was gebaseerd op het Bijvelverhaal over koning Saul, die werd gekalmeerd door het citerspel van David. Mogelijk zou muziek Van der Goes ook tot rust brengen, net als Saul.

Emile Wauters

De episode over de waanzin van Van der Goes werd in 1872 geschilderd door Emile Wauters. Het doek leverde hem een prijs op tijdens de Salon van Parijs. Veel is gespeculeerd over de redenen van de plotselinge depressie van Van der Goes. Was hij overwerkt? Had hij liefdesverdriet? We zullen het nooit weten. Hij kwam de depressieve klachten nooit echt meer te boven. In 1482 overleed Hugo van der Goes in het Rood-Klooster.

In een loopbaan van slechts 10 jaar heeft hij een enorme faam opgebouwd met zijn realistische altaarstukken. De manier waarop hij het lijden van Jezus en Maria weet af te beelden, was vernieuwend. lijkt doorleeft met zijn eigen ervaringen.