Pelikanen, kaketoes en papegaaien! Melchior d’Hondecoeter schilderde een bonte verzameling exotische vogels. Hij reisde nooit buiten Nederland en toch schilderde hij vogels van over de hele wereld. Waar haalde Melchior d’Hondecoeter zijn inspiratie vandaan?

Vogels houden was in de 17de eeuw alleen weggelegd voor de allerrijksten. Door zich te specialiseren in het schilderen van vogels richtte Melchior d’Hondecoeter zich daarom nadrukkelijk op vorsten, adel en gegoede burgerij. Een schilderij van Melchior d’Hondecoeter aan de muur was een statussymbool.

Menagerie

Rond 1690 kreeg Melchior d’Hondecoeter van koning Willem III de opdracht voor een schilderij voor Paleis het Loo. Willem III was koning van Nederland en Engeland. Het schilderij toont zijn macht over de hele wereld. We zien twee doodshoofdaapjes uit Midden-Amerika, twee witte kaketoes uit Australië, een grijze papegaai uit Afrika en een vrouwenlori uit Indonesië.

Koning Willem III hield in de tuinen van Paleis het Loo een menagerie met exotische dieren. In een reisverslag uit 1704 worden tientallen exotische vogels beschreven in de tuinen van het paleis. Waarschijnlijk had d’Hondecoeter toegang tot het Loo voor zijn schilderij ‘de Menagerie’.

Menagerie Blauw Jan

De exotische dieren kwamen dankzij de VOC naar Europa. Hierdoor begonnen ook particulieren dierentuinen en volières. In Amsterdam waren exotische dieren te zien bij Blauw Jan aan de Kloveniersburgwal of herberg De Witte Oliphant op de Botermarkt. Bij Blauw Jan waren onder andere papegaaien, gieren, leeuwen, tijgers en apen te zien. Voor vier stuivers mocht je komen kijken.

Hoewel de precieze werkwijze van d’Hondecoeter niet bekend is, heeft hij waarschijnlijk dit soort menageries bezocht om de vogels te schetsen. Op basis van zijn tekeningen maakte hij schilderijen in het atelier.

Pelikaan

Soms was een vogel moeilijk te bestuderen. Dit is goed te zien aan de pelikanen op de schilderijen van d’Hondecoeter. Op alle doeken is de pelikaan in dezelfde houding afgebeeld. Hieruit blijkt dat d’Hondecoeter waarschijnlijk steeds op basis van dezelfde schets werkte. Het is niet duidelijk of d’Hondecoeter zelf ooit een pelikaan zag, of schilderde op basis van schetsen van anderen.

Het is anno 2022 met internet, televisie en goedkoop reizen bijna niet meer voor te stellen, hoe lastig het voor d’Hondecoeter geweest moet zijn om exotische vogels te schilderen. Maar juist daarom waren zijn schilderen zo exclusief en geliefd!