Raphael maakte meer dan twintig portretten van Maria met kindje Jezus. Soms met Johannes de Doper. Soms in een weelderig landschap. Soms met een nederig bijbeltje. Maar altijd draagt Maria een blauwe mantel. Waarom wordt de kleur blauw geassocieerd met Maria? En is Maria’s kledingkeuze altijd blauw geweest?

Op de schilderijen van Madonna met Kind draagt Maria vrijwel altijd een blauwe jurk of mantel. De kleur is daarom symbool geworden voor haar puurheid en heiligheid. Niet alleen Raphael gebruikte blauw voor de kleding. Ook andere Renaissance-meesters als Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci en Michelangelo Buonarotti kozen steevast voor een blauw pigment.

Symboliek en Rijkdom

Het gebruikt van blauw voor de kleding van Maria is ontstaan in de 12e eeuw, toen Maria’s verering steeds verder verspreid raakte in de Rooms-Katholieke kerk. Ultramarijn was destijds het duurste pigment en de kerk dicteerde dat dit gebruikt werd voor de afbeeldingen van de maagd Maria. Het dure ultramarijn werd daarmee symbool voor heiligheid, deugd en bescheidenheid.

Tot de 12e eeuw was Maria juist vaak afgebeeld in zwarte kleding of andere donkere kleuren. Hiermee werd de rouw van Maria om de dood van Jezus benadrukt. De verandering in kleding benadrukte ook de verandering van de rol van Maria in het katholieke geloof. Van de bescheiden moeder van Jezus werd Maria zelf steeds meer aanbeden. Sinds de 12e eeuw Maria is uitgegroeid de belangrijkste heilige, door haar bijzonder band met Jezus. Ze wordt ook de ‘moeder van God’ genoemd.

Het blauw van haar kleding symboliseert daarmee het hemelse en vormt een contrast met het rood van de aarde (kleur van het bloed). Ook werd blauw symbool voor de puurheid (maagdelijkheid) van Maria. Ook moderne meesters bleven het blauw gebruiken als kleur van Maria. Dali benadrukt de verbintenissen tussen Maria en de hemel door haar lichaam doorzichtig te maken in een achtergrond die door blauw wordt gedomineerd.

Blauw in de Kunst

Het gebruik van blauw als symbool van de hemel werd benadrukt door Giotto. Hij beschilderde in de 14e eeuw kapellen in Padua en Assisi met blauwe plafonds en fresco’s die een blauwe achtergrond hadden. In de frescos toonde Giotto de levens van Maria en Jezus. Zijn overweldigende blauwe frescos worden gezien als zijn belangrijkste werken.

Tegelijkertijd werd blauw de dominante kleur in de Gotische glas-in-lood ramen die in Frankrijk werden gemaakt. De kathedraal in Saint Denis was eind 12e eeuw de eerst kerk die grote blauwe ramen introduceerde en het hele gebouw in een hemels blauw licht zette. Het blauwe glas-in-lood werd daarom bekend als ‘Saint Denis Blauw’. Al snel volgden de Sainte Chapelle in Parijs en de Kathedraal van Chartres.

Ook in niet-religieuze kunst had de kleur blauw een vergelijkbare waarde. In de schilderijen van de expressionisten Franz Marc en Wassily Kandinsky stond blauw voor het spirituele. Marc schilderde blauw paarden, omdat hij vond dat dieren dichterbij God stonden dan mensen. Volgens Kandinsky had blauw een spirituele kwaliteit omdat de kleur in de kunst symbool stond voor diepte, rust en lijden.

Ook voor Picasso was blauw een kleur om zijn leed uit te drukken. Picasso schilderde in alleen blauw tussen 1901 en 1904, nadat zijn goede vriend Casagemas zelfmoord had gepleegd. Picasso raakte in een depressie en zag blauw als de kleur om zijn emoties te uiten. In tegenstelling tot de serene kracht die het blauw van Maria in de Renaissance schilderijen uitstraalt, laat het blauw van Picasso kille verslagenheid zien.

Lees ook de andere artikelen uit de zomerserie:
– Rood in de Kunst
– Geel in de Kunst
– Groen in de Kunst
– Paars in de Kunst