Canon van de Moderne Kunst: Cartier-Bresson

Canon van de Moderne Kunst – Venster 36
In de Canon van Moderne Kunst geeft Vensters een overzicht van de 50 moderne kunstwerken die iedereen zou moeten kennen. 50 schilderijen, beelden, foto’s, objecten van 50 verschillende artiesten die je nooit meer mag vergeten. Vandaag venster 36: Hyeres van Henri Cartier-Bresson.

Henri Cartier Bresson is misschien wel de belangrijkste voor-oorlogse fotograaf, vanwege zijn unieke gevoel voor compositie en timing. Hij was een fotograaf die geloofde dat je foto’s maakt achter de camera en niet in de donkere kamer. Hij bewerkte zijn foto’s dus niet en deed meestal niet eens aan bijsnijden. Vaak hebben zijn foto’s dan ook een kenmerkende zwarte rand om dit aan te tonen.

Compositie was voor Henri Cartier Bresson het allerbelangrijkste omdat de juist compositie, het vinden van het juist moment, een afbeelding betekenis kon geven. “Of een foto goed of niet goed is, wordt bepaald op het moment dat het wordt gevangen door de camera.” Hij introduceerde het begrip van “het beslissende moment”. Hij doelde hiermee op de timing van het moment waarop de foto wordt genomen. Een goed foto ontstaat, als je het moment herkent waarop vormen en lijnen samenkomen en een beeld betekenis geven.

De dynamiek en contrasten die hiermee ontstaan, blijken goed uit de foto ‘Hyères’ die Cartier-Bresson in 1932 maakte. de titel verwijst naar het Franse dorp waar de foto genomen werd. Op de foto isoleert Cartier-Bresson de beweging van de fietser, in de strakke lijnen van de architectuur die wordt benadrukt door de spiraal van de trap en de dieptewerking. Het licht op de straat en de donkere fietser versterken deze effecten.

Het gaat om het contrast tussen bewegen en stilstaan. Uiteindelijk is de hele foto natuurlijk een stilstaand beeld, maar de iets vervaagde fietser is tijdens beweging gevangen en behoudt de dynamiek van de beweging. De spiraal van de trap en de dieptewerking, suggereren beweging die er niet is en de strakke muren op de zij en achterkant vormen het stilstaande decor.

In 1908 kwam Henri Cartier-Bresson ter wereld in Chanteloup-en-Brie als oudste zoon van een textielfabrikant. Het rijke gezin woonde in hartje Parijs in de Rue Lisbonne, vlakbij het Parc Monceau, maar Henri bracht ook veel tijd in Normandie door tijdens zijn jeugd. Zijn eerste kennismaking met fotografie waren de vakantiekiekje die schoot met een Kodak ‘Box Brownie’ camera. Ook kwam hij via zijn oom in aanraking met schilderkunst. In 1927 nam hij daarom les aan de Lhote academie van kunstschilder André Lothe, die hij zijn leraar in ‘fotografie zonder camera’ noemde. Dankzij Lothe bestudeerde hij de klassieke meesters in het Louvre, maar kwam hij ook in aanraking met modernistische kunst. Halverwege de jaren 20 kwam hij ook in aanraking met surrealistische kunstenaars.

Henri Cartier-Bresson was geen getalenteerd schilder. Hij verliet de Lothe academie en verhuisde in 1928 naar Cambridge om kunst, literatuur en Engels te studeren aan de universiteit Eenmaal terug in Frankrijk, ontmoette hij de Amerikaan Harry Crosby en begon hij te fotograferen. Nadat hij met een gebroken hart achterbleef na een affaire met Carresse Crosby, vluchtte hij voor twee jaar naar Afrika waar hij doorging met fotograferen. Eenmaal terug in Frankrijk in 1931, kocht hij een Leica en haalde hij zijn banden met de surrealisten aan. Al in 1932 kreeg hij zijn eerste tentoonstelling in New York, die het begin was van een lange succesvolle carrière. In 1937 trouwde hij met de danseres Ratna Mohini, een huwelijk dat 30 jaar stand hield. Tijdens zijn carrière experimenteerde hij met film en publiceerde hij vele fotoboeken waarvan ‘The Decisive Moment’ het meest bekende is. Hij fotografeerde professioneel tot aan 1975 en ging toen ‘met pensioen’. Henri Cartier-Bresson overleed in 2004 of 95-jarige leeftijd in Montjustin.

In Nederland is er werk van Henri Cartier-Bresson in het bezit van het Stedelijk Museum in Amsterdam en het Rijksmuseum in Amsterdam. In Parijs is er een museum voor hedendaagse fotografie genoemd naar ‘Henri Cartier-Bresson’, dit museum bezit ook veel werk.