Mons 2015: Het Licht van Jean Marie Mahieu

Jean Marie Mahieu groeide op in de mijnstreek de Borinage en kent de streek als zijn broekzak. Tijdens zijn lange wandelingen door de regio bezoekt hij vaak dezelfde plekken. Het inspireert hem om nieuwe dingen naar boven te halen en te verwerken in zijn kunst. Zijn werken tonen zijn herinneringen en de eeuwige zoektocht naar het licht. In het kader van Mons 2015 is er in de culturele hoofdstad van Europa een overzicht te zien van zijn recente werk. //Vensters bezocht de tentoonstelling en sprak met de kunstenaar.

Mahieu voelt zich sterk verbonden met de Borinage en woonde er zijn hele leven. “Als kind liepen de mijnwerkers nog door de straten. Hun kleren, hun handen, hun gezichten; alles was helemaal zwart. Alleen ogen waren nog wit. Ik was doodsbang voor deze mannen. Het was een verschrikkelijk gezicht.” Het werk van Mahieu is soms abstract, soms figuratief, maar altijd verbonden met de Borinage. Mathieu groeide er op en heeft zijn hoofd vol herinneringen aan deze oude mijnstreek waarvan Mons de hoofdstad is. We maken kennis met het landschap door de ogen van Mahieu, zijn werk is zijn herinnering.

De titel van de tentoonstelling is “Voir Clair”. Deze Franse titel is op meerdere manieren toepasselijk voor het werk van Mahieu. Niet alleen is het een opdracht om goed kijken en zijn werk duidelijk te zien. Het is ook een verwijzing naar het licht, een veelvoorkomend motief in zijn werk. Mahieu begint al zijn schilderijen met zwart. Op een zwarte ondergrond plaats hij steeds meer verflagen in verschillende kleuren. Laag voor laag werkt hij zich naar het licht. De tentoonstelling vindt plaats in de ‘Salle Saint Georges’, een oude kapel die is omgebouwd tot tentoonstellingsruimte. Het is een toepasselijke plek, want religieuze symbolen komen vaak terug in het werk van Mahieu.

Licht
Als we Mahieu vragen naar zijn inspiratie, vertelt hij graag. “Het is het licht dat me interesseert.” Jean Marie Mahieu is een geboren verteller. Hij neemt ons mee naar een fotografisch werk en daagt ons uit: “Wat zie je?” We kijken naar een landschap met sterke contrasten. Lichte voorgrond, het lijkt wel sneeuw en een donkere lucht. Hij geeft zelf het antwoord: “Het is een foto afgedrukt in negatief.” Opnieuw lijkt het dus of hij werkt vanuit een zwarte ondergrond en daarop een licht afbeelding heeft gezet. Het is een effect dat wordt versterkt doordat de foto is afgedrukt op een aluminium ondergrond. “Aluminium geeft een effect dat goed past bij mijn werk.” Dan wijst Mahieu ons op in detail dat wij over het hoofd hadden gezien. In het glas staat in heel dunne letters een tekst gegraveerd: Opera Memo (eveneens de naam van het werk, niet afgebeeld).

Het is niet het enige werk in de tentoonstelling waar het glas onderdeel wordt van het werk. Mahieu laat ons zijn bijzondere ‘Station’-serie zien. “Je moet goed kijken! Hier heb ik op het glas geschilderd, laagje voor laagje. Ik ben begonnen in donkere kleuren, daarna in lichtere en uiteindelijk heb ik een wit vel papier bovenop het glas geplakt. Als je het werk daarna omdraait, wordt de afbeelding zichtbaar!” Het is een bijzondere manier van schilderen, die zorgt voor grote contrasten. Het moet een minutieus werk zijn om de afbeelding in negatief te schilderen en laag voor laag op te bouwen.

Fotografie
In de tentoonstelling zijn naast schilderijen ook meerdere series bewerkte foto’s te zien. Mahieu heeft de gewoonte om lange wandelingen te maken door de streek en maakt onderweg foto’s van wat hij tegenkomt. Hij komt regelmatig op dezelfde plekken zodat hij plaatsen in verschillende seizoenen ziet en dingen ziet veranderen. Ze vormen een document van de veranderende omgeving.

Maar Mahieu wil niet documenteren; zijn herinneringen vormen zijn blik op de streek. Mahieu drukt de foto’s daarom af op canvas en bewerkt ze door over ze heen te schilderen. Hij voegt zijn herinnering als het ware toe aan de foto. Door de foto’s daarnaast te combineren met kaarten, stukken tekst of andere afbeeldingen geeft hij de plaatsen extra waarde. Een rondgang langs de foto’s toont de associatieve kracht van Mahieu. Hij is een kunstenaar zonder vooropgezet plan, maar een kunstenaar die zich laat leiden door zijn associaties en enkele vaste thema’s.

Van Gogh
Dan valt opeens de naam “Van Gogh”, een grote inspiratie voor Mahieu. “Ook Van Gogh hield zich bezig met afbeelding van het licht, al koos hij voor een hele andere manier.” Op dit moment is in Mons ook een grote tentoonstelling rondom de tijd van Van Gogh in de Borinage (zie hier voor een verslag). Beide kunstenaars zijn exponenten van hun tijd, maar werden beïnvloed door dezelfde thema’s en omgeving.

Mahieu is kunstenaar van de Borinage, man van de streek en dat blijkt bij ons bezoek. Constant wordt hij aangesproken door bekenden en streekgenoten. Wie de kunst ziet van Mahieu, ziet Mahieu zelf. De werken ademen zijn levenservaring en interesses. Mons 2015 is een geweldige aanleiding om een groter publiek te laten kennis maken met Jean Marie Mahieu. De blijvende herinnering aan zijn werk schijnt nieuw licht op de Borinage.

Voir Clair
Salle Saint-Georges, Mons
t/m 17 mei 2015

Bij deze tentoonstelling is een rijk geïllustreerde catalogus beschikbaar. Met dank aan: Jean Marie Mahieu, Ludovic Recchia (curator) en de organisatie van Mons 2015. Foto’s: Cas van der Made.

/Vensters – online kunstmagazine staat een hele week in het teken van Mons 2015 – culturele hoofdstad van Europa. In een drieluik wordt aandacht besteed aan de belangrijkste activiteiten die dit voorjaar op het gebied van kunst worden georganiseerd. Eerder deze week besteedden wij aandacht de tentoonstelling Van Gogh in de Borinage en gaven we een overzicht van Mons 2015.