Kunstgeschiedenis: Land Art

Waarom heb je musea nodig als je ook gewoon buiten kunst kan maken? In de jaren 60 besluit een groep jonge kunstenaars het radicaal anders te gaan doen. Ze verlaten de instituties van de kunstwereld en trekken de natuur in. Het landschap is hun materiaal en ze maakten de mooiste werken!

Geschiedenis

Het zit in de aard van de mens om het landschap om zich heen te veranderen. Bossen maken plaats voor akkers, oevers worden havens en water zetten we om in polderland. Duizenden jaren geleden maakten de Egyptenaren piramides, als kunstwerken voor de doden. Toch waren er pas in de jaren 60 op grote schaal kunstenaars die het landschap gingen gebruiken om kunst te maken. Voortkomend uit de conceptuele kunst zette deze groep kunstenaars zich af tegen de musea die gedomineerd werden door abstracte schilderijen.

Kenmerken

Land Art kunstenaars doen aanpassingen aan het landschap om kunstwerken te maken. Veel Land Art makers komen uit de minimal art en de conceptuele kunst en gaan dezelfde principes toepassen op de natuur. Ze brengen bijvoorbeeld geometrische vormen aan in het landschap of gebruiken natuurverschijnselen of natuurlijke materialen om objecten te maken. Veel werken zijn slechts tijdelijk zichtbaar en worden vervolgens aan de natuur overgelaten, waardoor ze langzaam verdwijnen.

• 

• 

Kunstenaars

Vaak wordt Isamu Noguchi genoemd als de eerste Land Art kunstenaar. Al in de jaren 30 en 40 maakte Noguchi ontwerpen om het landschap aan te passen. Hij bedacht bijvoorbeeld Man to be seen from Mars, een gigantisch gezicht dat in de woestijn zou moeten worden aangebracht en zichtbaar zou moeten zijn vanuit de ruimte.

In de tweede helft van de jaren 1960 ging een jonge groep kunstenaars abstracte kunstwerken maken in de woestijnen van Amerika of andere afgelegen gebieden. Michael Helzer kerfde grote  abstracte vormen in de woestijn, zoals een zigzag vorm in Rift of een rechthoek dwars door een klif in Double negative.

Ook Walter de Maria maakte grote lijnen in de woestijn, die alleen vanuit de lucht goed zichtbaar maken. Later zou hij nog beroemde werken maken als the Lightning Field, waarbij stalen palen in de woestijn zette die bij onweer voor een geweldig schouwspel zorgen. Ook bracht hij Land Art de musea in, door een kamer te vullen met aarde in Heiner Friedrich Gallery. Deze Earth room is tegenwoordig een permanent kunstwerk in New York.

Ook Robert Smithson zocht naar afgelegen locaties waar hij kunst kon maken. Zijn Spiral Jetty in het Great Salt Lake in Utah is waarschijnlijk het meest iconische Land Art kunstwerk ter wereld. Spiral Jetty is een spiraal van aarde die in het meer loopt en bij vloed niet te zien is. Door veranderende omstandigheden was het werk tientallen jaren niet te zien, pas sinds kort is het weer boven water komen te leggen.

Naast de Minimal Art en Conceptuele Kunst is ook de Performance kunst belangrijk geweest voor het ontstaan van een brede Land Art beweging. Performance kunstenaars zagen in de natuur ook geweldige mogelijkheden om kunst te maken. Zo liep Richard Long een middag op en neer op een grasveld zodat een lijn ontstond waar hij gelopen had. Deze Walking Line zou in de dagen erna langzaam weer verdwijnen en is een goed voorbeeld van de tijdelijkheid van veel Land Art werken.

Veel installatie-kunstenaars gebruiken ook elementen uit de Land Art. Zo maakte Christo het vorig jaar mogelijk om naar eilanden in een Italiaans meer te lopen. Hij pakte eerder al de Reichstag, de Pont Neuf, maar ook hele eilanden in. Ook Richard Serra experimenteerde met Land Art door zijn grote sculpturen middenin het land te plaatsen. Vaak zijn dit echter meer toevoegingen aan het landschap, dan dat de kunst echt van het land wordt gemaakt.

Nederland

In Nederland vindt de Land Art beweging veel navolging. Jan Dibbets exposeerde in 1969 bijvoorbeeld met bovengenoemde kunstenaars bij de Earth Art tentoonstelling. In zijn beginjaren maakte hij Land Art werken op het strand. Maar zijn bekendste werk is de Meridiaan van Parijs, die hij zichtbaar maakte door in heel Parijs 135 bordjes met Arago in de grond te plaatsen. Ook hermandevries maakte Land Art werken, zoals in weide middenin een akker in Duitsland.

Musea

Land Art kan meestal niet in het museum getoond worden. In musea blijft Land Art daarom vaak beperkt tot foto’s van de beroemde Land Art werken. Al zijn er enkele uitzonderingen: In het Van Abbemuseum en Museum Voorlinden zijn voorbeelden te zien van Land Art binnen het museum, in de vorm van Wood Circles van Richard Long. Maar om Land Art echt te ervaren moet je de natuur in. In Nederland zijn op meerdere plekken werken te zien, waaronder 7 in Flevoland.

Meer lezen over de Land Art?