Wat is er mis in het Stedelijk Museum?

Gisteren werd bekend dat Beatrix Ruf opstapt als museumdirecteur van het Stedelijk Museum in Amsterdam. Ruf was in opspraak geraakt nadat bleek dat ze nevenfuncties niet had opgegeven. Ook kwam uit dat 1,5 miljoen euro was betaald voor een grote schenking van moderne werken zonder dit de melden. Ruf is binnen vijf jaar de derde directeur die met onvrede vertrekt bij het museum. Wat is er mis bij het grootste museum voor moderne en hedendaagse kunst van ons land?

Ann Golstein
In 2012 opende de nieuwbouw van het Stedelijk Museum onder leiding van de Amerikaanse artistiek directeur Ann Goldstein. Goldstein was een grote naam binnen de internationale museum wereld na een succesvolle carrière bij het Museum of Contemporary Art in Los Angeles. Haar tentoonstelling in LA waren vernieuwend en van hoge kwaliteit, zodat het Museum of Modern Art in New York ze vaak overnam.

Toch werd het nooit in gelukkig huwelijk tussen Goldstein en het Stedelijk Museum. Ze stapte op in 2013, nadat er veel geklaagd werd over de geringe tijd die ze in Amsterdam aanwezig was en het gebrek aan artistieke visie. Goldstein werd gezien als een afstandelijke vrouw, die weinig connecties maakte met de lokale kunstwereld. Wij concludeerden in 2012 na de opening al dat het Stedelijk Museum onder leiding van Goldstein nog niet echt sprankelde en dat de tentoonstellingen teleurstelden.

Karin van Gilst
Na het vertrek van Goldstein kwam zakelijk directeur Karin van Gilst tijdelijk alleen aan het roer te staan van het museum. Van Gilst kwam uit de uitgeverswereld en wilde het museum verder professionaliseren en financieel sterk maken. Van Gilst zette daarom in op het presenteren van grote blockbusters, die veel publiek naar het Stedelijk trokken. In de tijd dat ze het museum in haar eentje leidde, wilde ze naar één miljoen bezoekers per jaar groeien. Inderdaad werden er grote namen geprogrammeerd zoals: Henri Matisse, Marlene Dumas en Barnett Newman. In de tentoonstelling over Jean Tinguely was veel aandacht voor de vernieuwende tentoonstellingen die het Stedelijk maakte in de jaren 60. De kritische bezoeker moest concluderen, dat het Stedelijk op dit moment lang niet zo vernieuwend was.

Van Gilst kwam onder druk te staan toen de nieuwe artistiek directeur Beatrix Ruf werd aangesteld. Ruf wilde van het Stedelijk Museum weer een museum maken met veel aandacht voor actuele thema’s en kunst van nu. Waar Van Gilst inzette op grote blockbusters met zoveel mogelijk bezoekers, probeerde Ruf juist jonge kunstenaars te tonen en nam lagere bezoekersaantallen voor lief. Deze fundamenteel verschillende visies leidden tot onenigheid tussen beide directeuren. Uiteindelijk besloot Karin van Gilst eerder dit jaar afscheid te nemen van het Stedelijk Museum.

Beatrix Ruf
Toen Beatrix Ruf in 2014 werd binnengehaald als artistiek directeur van het Stedelijk Museum, klonk er veel enthousiasme over haar visie en houding. Ruf had naam gemaakt als directeur van de Kunsthalle Zürich en was het tegenovergestelde van haar voorganger Ann Goldstein. Ze liet zich zien in de stad, was benaderbaar, bezocht galeries en tentoonstellingen van jonge kunstenaars. Bovendien maakte ze van het ingekakte Stedelijk Museum, weer een museum waar spannende en vernieuwende tentoonstellingen werden gemaakt. Ze programmeerde opkomende namen zoals Tino Seghal, Jordan Wolfson, Isa Genzken en Seth Price.

Ruf maakte een nieuw concept voor de inrichting van het museum. Hierdoor startte het museum slechts vijf jaar na de heropening opnieuw een verbouwing. Vanaf december wordt onder de titel Stedelijk BASE de vaste collectie getoond in de verbouwde kelderruimte van het gebouw. Ondertussen presenteert het museum tijdelijke tentoonstellingen met jonge kunstenaars in de oudbouw (Stedelijk NOW). Ook zijn in de oudbouw tijdelijke collectie presentaties te zien in Stedelijk TURNS over actuele onderwerpen. Hier zijn nu bijvoorbeeld tentoonstellingen over migratie en de Stijl te zien. Eindelijk had het museum een duidelijke artistieke visie, waarin het museum middenin het heden stond en niet alleen terug keek op successen uit het verleden.

Maar zoals Ann Goldstein haar eigen weg ging en nauwelijks in Amsterdam was, kreeg ook Beatrix Ruf de vrijheid om volledig haar eigen gang te gaan. De afgelopen maanden werd duidelijk dat ze naast haar baan als museumdirecteur een eigen bedrijf had dat 400.000 euro winst per jaar maakte, maar dat ze dit niet had opgegeven bij haar nevenfuncties. Ook kwam ze in opspraak toen bleek dat ze in ruil voor een grote schenking, voor 1.5 miljoen euro vijf werken kocht van dezelfde schenker. Dit bedrag was ver boven de marktprijs van de kunstwerken. Ruf besloot na alle commotie daarom op te stappen.

En nu?
De komende maanden zal het Stedelijk Museum op zoek moeten naar een nieuwe artistiek directeur. In plaats van opnieuw een grote naam binnen te halen en vervolgens alle vrijheid te geven, zal de raad van toezicht zichzelf moeten afvragen: Wat voor museum wil het Stedelijk zijn? Een plaats voor blockbusters met zo veel mogelijk bezoekers? Of een museum dat een voortrekkersrol speelt bij het programmeren van jonge kunstenaars? Ook zal het bestuur beter moeten afstemmen wat ze van de directeur verwachten: Welke rol moet de directeur hebben? Welke nevenfuncties worden geaccepteerd?

Het museum zou moeten overwegen in plaats van een grote buitenlandse naam een echte team player aan te nemen. Een artistiek directeur die niet zelf de lijn bepaalt en volledig zijn eigen gang gaat, maar een manager die samen met curatoren en directie het Stedelijk de toekomst in leidt. Een inspirator die van het museum een instelling maakt waarin ruimte is voor zowel grote namen als voor jonge kunstenaars. Een verbinder die met durf en overtuigingskracht bezoekers, verzamelaars, sponsoren en kunstenaars enthousiast maakt voor het museum. Kortom, een directeur die rust brengt en het Stedelijk Museum op de eerste plaats zet.