De Kunst van Pokémon en Hello Kitty

Hordes met mensen die met hun telefoon in de hand Pokémon vangen; kleine meisjes die helemaal weg zijn van Hello Kitty en hele families die samen karten met Super Mario. Er lijkt geen einde te komen aan de golf Japanse cartoon figuurtjes die ons land overspoelen. Japanners noemen de karakters ‘Kawaii’. Voorzichtig is deze kawaii-stroming zelfs de kunstwereld aan het veroveren. Wat is Kawaii? En wat is de beroemdste kawaii kunstenaar?

Kawaii is uitgegroeid van een kleine subcultuur tot een wereldwijd fenomeen. Hello Kitty en Pokémon zijn typisch Japanse exportproducten van vrolijke cartoonfiguurtjes. Maar ook oer-hollandse Nijntje is geadopteerd door de Japanse industrie. In Japan is kawaii zo populair dat zelfs iedere provincie zijn eigen karaktertje heeft en dat treinen en vliegtuigen zijn beplakt met Pokémon. Maar Kawaii gaat verder dan strips, tekenfilms en games alleen. Neem nou de wereldhit ‘Gangnam Style’ van Psy: de overdreven kitsche clips en optredens zijn een uiting van Kawaii in de popmuziek.

Wat is Kawaii?
Het Japanse woord ‘Kawaii’ betekent letterlijk ‘schattig’ of ‘lieflijk’ en komt voort uit de Japanse manga. Het is een immens populaire Japanse stijl van een kleine karakters in felle vrolijke kleuren en met een grote aaibaarheidsfactor. De figuren hebben grote hoofden, soms grote ogen en vaak erg versimpelde vormen. Een neus wordt vaak een puntje en het figuurtje is altijd vrolijk. Kawaii karakters zijn voor alle leeftijden en tonen weinig emoties.

Kawaii Kunst: Superflat
De kunstenaar die Kawaii naar de kunstwereld heeft gebracht is Takashi Murakami, die in de jaren 90 zijn eigen superflat stijl creëerde. Murakami is geïnspireerd door de Pop Art van Andy Warhol en de überkitsch van Jeff Koons. In hun navolging richtte hij in de jaren 90 zijn eigen kunstfabriek op, waarin hij werken maakte in een cartoon-achtige stijl van felle kleuren en vrolijke figuurtjes. De term ‘superflat’ refereert naar de platheid, het twee-dimensionale, van de figuren. Deze platheid is verbonden met de gehele geschiedenis van de Japanse kunst, want ook oude Japanse aquarellen zijn tweedimensionaal.

De meest beroemde creatie van Murakami is Mr. DOB, een klein figuurtje met Mickey Mouse-achtige oren waarin de letters D en B zijn gezet. Omdat het figuurtje een rond gezicht heeft, geeft dat dus de letters D-O-B. Mr. DOB werd door Murakami voor het eerst gebruikt in 1993 en blijft sindsdien terugkomen in zijn werk. Liefhebbers van zijn werken, hebben het liefst een schilderij waar zijn beroemde Mr DOB opstaat. Zo heeft hij zijn eigen icoon gemaakt dat net zo herkenbaar is als de Marylin Monroe’s van zijn held Andy Warhol.

Populariteit
Takashi Murakami geniet een ongekende populariteit binnen en buiten de kunstwereld. Grote tentoonstellingen met zijn werk werden georganiseerd in Doha, Versailles en Los Angeles. Bovendien wordt zijn werk voor miljoenen verkocht op internationale kunstveilingen. Toch wordt Murakami door sommige critici soms wat argwanend bekeken, vooral vanwege zijn vele commerciële werk.

Murakami heeft sinds 2002 een samenwerking met Louis Vuitton, die zijn ontwerpen verwerkt in hun tassen. Ook worden zijn tekeningen en ontwerpen gebruikt in schoenen van het merk VANS. Murakami werkt bovendien graag samen met popartiesten. Zo ontwierp hij een albumcover voor Kanye West en maakte hij een beeld samen met Pharell Williams. In 2013 maakte hij zelfs een eigen film met als titel ‘Jellyfish Eyes’. Deze film zit vol met Kawaii figuren die tot leven komen.

Niet voor alle leeftijden
Het werk van Takashi Murakami is niet alleen maar schattig en onbezorgd. Vaak zoekt hij met zijn werken de grenzen op van kawaii. Zo is zijn duurst verkochte kunstwerk ‘Lonesome Cowboy’ een beeld van een masturberende jongen, uiteraard wel gemaakt in de lieflijke Kawaii stijl. Bijna 15 miljoen dollar werd hiervoor neergeteld bij Sotheby’s.

Indruk maakte Murakami enkele jaren geleden toen hij voor een grote tentoonstelling in Qatar een wandschildering maakte van 100 meter. Het werk heet ‘500 Arhats’ en toont het lijden van de Japanse bevolking na de kernramp in Fukushima. Qatar was destijds het eerste land dat Japan hulp aanbod en uit dankbaarheid creëerde Murakami dit werk. Het wandschilderij bevat talloze referenties naar de Japanse cultuur en verbind zo het heden met de geschiedenis. Het is één van de grootste kunstwerken dat ooit werd gemaakt.

Kawaii is een van de belangrijkste exportproducten van Japan aan het worden. De ongekende populariteit van de Pokémon Go app is daar het meest recente voorbeeld van. Ook de superflat stijl van Takashi Murakami kent vele navolgers en zorgt voor een opleving van de hedendaagse kunst binnen Japan. Wie weet lopen kunstliefhebbers binnenkort wel door musea op zoek naar hun favo Kawaii-kunstenaar, zoals Pokémon-hunters op zoek naar hun favoriete Pokémon! Een ding is zeker: kawaii is niet een tijdelijke trend, maar een blijvende stijl die populair is binnen en buiten de kunst.