Impressionisten in Parijs: Beelden van een Metropool

In het Folkwang Museum in Essen is dit najaar een bijzondere tentoonstelling te zien. Uit alle uithoeken van de wereld zijn topstukken van het Impressionisme opgezocht waarop Parijs staat afgebeeld en nu hangen ze voor een paar weken in Duitsland.

Vanaf 1850 werd Parijs in hoog tempo gemoderniseerd, de oude nauwe straten verdwenen, huizen werden plat gegooid. Alles moest plaatsmaken voor bredes avenues en dure huizen die ontworpen werden door Haussman. Het is tegen deze achtergrond dat de Impressionisten actief waren in de hoofdstad.

Kroonstuk van de tentoonstelling waarmee veelvuldig wordt geadverteerd is ‘Le Chemin de Fer’ van Manet dat over is gekomen van de National Gallery of Art in Washington. Op dit doek staan een vrouw en een meisje  afkomstig uit de gegoede burgerij voor een hek bij Gare St. Lazare. Het is een doek dat symbool staat voor het Parijs van de 19e eeuw.

De opkomst van de industrie gaat samen met de komst van moderne vervoermiddelen als auto’s en treinen, waarvan de rook op de achtergrond te zien is. In dezelfde tijd vindt er een omwenteling plaats in de Franse maatschappij. De burgerij heeft na drie revoluties eindelijk een sterke positie in de samenleving opgeeist en de adel achter zich gelaten. Op het schilderij van Manet afgebeeld door de keurige vrouw met haar hondje als gezelschapsdier, ook het houden van honden is namelijk typisch een ontwikkeling uit die tijd.

Het beroemde doek van Manet is bovendien een goed voorbeeld van de opkomst van het Impressionisme qua stijl (veel licht, losse penseelstrijk) maar vooral qua compositie. De keuze van het hek als achtergrond en niet de trein waarvan alleen rook zichtbaar is, kan als revolutionair worden gezien. Zelfs beroemde impresionisten als Monet en Renoir durfden in die tijd nog niet zo’n compositie aan.

Het is een verdienste van het museum dat ze dit topstuk van Manet naar Duitsland hebben weten te halen. Maar het is niet enige meesterwerk dat op de tentoonstelling hangt. Erg in het oog springend zijn twee grote doeken van Caillebotte uit Chicago en Geneve, waarvan de tweede eveneens een afbeelding is van een brug vlakbij Gare St. Lazare. Maar ook uit Parijs zelf zijn topstukken naar Essen gehaald. Zo hangt ‘Bal de Moulin de Galette’ van Renoir uit het Musee d’Orsay ook in de zalen.

Het leuke van de tentoonstelling is dat ook voorlopers van het impressionisten te zien zijn, onder meer enkele brave stadgezichten uit het begin van de 19e eeuw. Ook navolgers van Manet en de zijnen komen uitgebreid aan bod. Pointilisten Signac en Luce en post-impressionisten Van Gogh en Munch zijn slechts enkele van de namen die te zien zijn in Essen.

Maar niet alleen de schilders liepen door de veranderende Franse hoofdstad. Ook de eerste fotografen zagen in de stad in prachtig onderwerp. Sommigen richten zich op de nauwe straten van de Middeleeuwen die langzaam verloren gingen, anderen kozen de moderne  nieuwe architectuur, terwijl weer anderen juist de inwoners portretteerden.

Fotografie speelt in de tentoonstelling van het Folkwang museum dus ook een belangrijke rol. Verschillende archieven zijn opengetrokken om de afwisselende beelden van de stad te kunnen tonen. De foto’s geven niet alleen een idee van de tijd en van Parijs, maar tonen ook de eerste stappen van een nieuwe kunstvorm. Het fototoestel was immers pas recent uitgevonden.

Juist dit contrast tussen schilderkunst en fotografie geeft de tentoonstelling een extra waarde. De opkomst van de fotografie en dus de mogelijkheid om de wereld perfect te tonen, heeft een belangrijke rol gehad in de ontwikkeling van het Impressionisme. De schilders probeerden de wereld op een manier weer te geven, die met het fototoestel onmogelijk was.

Het is dan ook erg de moeite waard naar Essen af te reizen voor deze tentoonstelling die alles in zich heeft. Essen is bovendien dichterbij dan je denkt, minder dan 45 minuten rijden vanaf de Nederlandse grens. Liefhebbers hebben nog de tijd tot en met 30 januari want dan moeten de geleende doeken weer terug naar hun eigenaars.