Afgelopen week werd bekend dat de Manchester Art Gallery een werk van John William Waterhouse naar de kelder van het museum heeft verbannen. Het schilderij van Hylas en de nymfen toont erotische naakte vrouwen. Na de recente ontwikkelingen rondom #MeToo, wil het museum een discussie starten over de rol van het vrouwelijk naakt in de kunst. Is dit het begin van een nieuwe puriteinse censuur? Of is het een ordinaire publiciteitsstunt?
Al eeuwenlang worden naakte vrouwen afgebeeld op schilderijen, vaak op sensuele of zelfs erotische wijze (zie onze eerdere post over de mooiste vrouw volgens 5 eeuwen kunst). Schoonheid, liefde en seksualiteit zijn onderwerpen die belangrijk zijn in ons dagelijks leven en daarom vaak worden gebruikt in de kunst. Kunstenaars gebruiken hiervoor vaak afbeeldingen uit de mythologie.
Zo maakte John William Waterhouse in 1896 bovenstaand schilderij van Hylas en de Nymfen. Het werk werd deze week onderwerp van een nieuwe #MeToo discussie. Toch kan je je afvragen of Waterhouse nou zo’n ‘foute’ kunstenaar was. Zijn werken tonen vaak verleidelijke vrouwen, maar zelden zijn ze naakt. De vrouwen van Waterhouse zijn verleidelijk vanwege hun uitstraling, die vaak onaanraakbaar en idyllisch is en niet vanwege overmatig bloot. Juist door een van de weinige naakten van Waterhouse nu onderdeel te maken van deze discussie, wordt zijn oeuvre eigenlijk tekort gedaan.
Censuur
Het museum besloot om het werk van de muur te halen omdat het vrouwen wegzet als lustobject. Zowel de titel “de jacht op de schoonheid” als de afbeelding van een Victoriaanse soft-pornografische droomwereld, was voor het museum de reden om het schilderij te verwijderen. Het werk was één van de topstukken van de collectie pre-rafaelitische schilderkunst, maar moest plaatsmaken voor een verklaring waar bezoekers werden uitgedaagd om vraagtekens te zetten bij dit soort kunst.
In de kunstgeschiedenis is dit niet de eerste keer dat op zo’n manier censuur wordt toegepast. Denk maar aan de 16e eeuwse Vaticaanse piemel-politie of recenter de discussie over pedofiele kunst. Iedere keer roept dit de vraag op of censuur de juiste manier is om serieuze zaken aan te kaarten. Door als instituut zo’n demonstratieve beslissing te nemen, spreek je jezelf heel hard uit. Hiermee wordt de discussie al doodgemaakt, nog voordat hij eigenlijk op gang is gekomen.
Publiciteitsstunt
Na wereldwijde ophef over deze beslissing, is het schilderij dit weekend weer teruggeplaatst op zaal. Het museum deed hierbij een persbericht uit waarin het schrijft dat blij te zijn met de ontstane discussie. Maar ze stellen ook dat: ‘het weghalen van het schilderij onderdeel was van een performance van hedendaagse kunstenaar Sonia Boyce. Boyce’s kunst probeert mensen in andere situaties te zetten en te kijken wat er gebeurt.’
Sonia Boyce heeft vanaf 23 maart een solo-tentoonstelling in Manchester en dat stelt toch wel wat vraagtekens bij de actie van het museum. Was deze hele actie wel echt bedoeld om de positie van de vrouw in de kunst te verbeteren? Of was deze hele actie een goed geslaagde publiciteitsstunt om mensen naar de tentoonstelling van Sonia Boyce te lokken? Het is duidelijk dat de vele media aandacht zeker gaat helpen om de bezoekersaantallen te verhogen.
 |
 |
Het zou echt erg zijn als men het schilderij voorgoed zou verbannen naar de kelder. Kunst vertelt ons iets over het verleden. Kunstobjecten zijn belangrijke tijdsdocumenten, die met de juiste professionele duiding ons de maatschappij van vroeger kunnen doen begrijpen (met alle goede en slechte kanten). Een museum zou een vrijplaats moeten zijn voor ontmoeting, discussie, en dialoog, niet voor censuur!