Wat gebeurt er als je een kunstwerk kapot maakt?

Je probeert een mooie foto te maken van een schilderij, zet een stapje naar achteren en opeens een enorme knal. Per ongeluk heb je een eeuwenoude vaas omgestoten, die nu in honderden stukjes op de grond ligt. Het klinkt als een nachtmerrie, maar sommige museumbezoekers overkomt het echt. Wat doen musea in dit soort gevallen? //Vensters ging op onderzoek uit en sprak met musea over bezoekersschade.

Afgelopen zomer was het weer raak in Brussel. Bij een tentoonstelling met werk Yves Klein stapte een vrouw per ongeluk in een blauwe zandvloer en beschadigde daarmee de tentoonstelling. Misschien kent u nog onderstaand filmpje van een jongetje dat struikelt over een hekje en met zijn handen door het doek van een schilderij steekt. Iedere maand komt er wel een bericht naar buiten van schade aan kunstwerken, die ontstaat door onoplettende bezoekers. Het is de angst van ieder museum.

Schade

De musea die we spreken, verzekeren ons dat schade door museumbezoekers erg zeldzaam is. Toch weten de musea allemaal wel een voorbeeld te noemen. In het Groninger Museum wierp een fotograferende bezoeker een dure vaas van Jaime Hayon omver in 2014. De man was een foto aan het maken en tikte per ongeluk de vaas aan, die in talloze stukjes uiteen spatte. De vaas raakte hierdoor onherstelbaar beschadigd.

Ook het Gemeentemuseum in Den Haag heeft ervaring met fotograferende bezoekers. Enkele jaren geleden werd door een achteruit lopende bezoeker een plantenstandaard van Vilmos Huszar omver gelopen. Het werk raakte hierbij beschadigd en moest gerestaureerd worden. Maar hoe werd deze schade afgehandeld? Moet je als museumbezoeker bang zijn voor een dure rekening?

Afhandeling

Het Gemeentemuseum vertelt dat de plantenstandaard van Huszar in het eigen restauratie-atelier hersteld kon worden. De kosten die dit meebracht betaalde het museum zelf. Veel musea willen de bezoekers niet met kosten belasten om te zorgen dat bezoekers eventuele ongelukken melden en niet stiekem weglopen. Op deze manier kan achterhaald worden hoe de schade is ontstaan. In de toekomst kunnen vergelijkbare ongelukken zo voorkomen worden.

Een bezoeker stapte in de blauwe vloer van Yves Klein in Brussel

Ook verzekeraar AXA laat weten dat in verreweg de meest gevallen de bezoeker niet aansprakelijk wordt gesteld voor de schade. Bezoekers zijn als ‘gasten’ in het museum en het museum zal daarom vaak de kosten op zich nemen. Werken in tijdelijke en permanente exposities zijn meestal goed verzekerd tegen ongelukken. Het Groninger Museum bevestigt dit, maar vertelt ook dat de afhandeling erg afhankelijk is van de situatie. Slechts in enkele gevallen wordt een beroep gedaan op de aansprakelijkheidsverzekering (WA) van de bezoeker om de kosten op te vangen.

Maar het beste is het natuurlijk om schade te voorkomen. Musea nemen daarom maatregelen om de kans op ongelukjes zo klein mogelijk te maken. Kwetsbare kunst zit vaak achter glas en bij de inrichting van tentoonstellingsruimtes wordt rekening gehouden met de veiligheid van de werken. De gevallen vaas in het Groninger Museum is ondertussen vervangen door een nieuw exemplaar, die speciaal door de kunstenaar voor het museum werd gemaakt. ‘Maar de nieuwe vaas zit een stuk steviger vast dan de vorige!’