Een Golf van Kleur - Impressionisme uit Japan

Het lijkt een simpel concept. Verzamel alle Franse impressionistische kunst die in Japanse musea te zien is en toon ze in een groot overzicht in Bonn. Maar zelden is er uit zo’n simpele opzet zo’n rijke en overtuigende tentoonstelling ontstaan. Reis af naar Duitsland voor “Japan en het Impressionisme”!

Eeuwenlang verbood de Japanse keizer al het contact met buitenland en was Japan afgesloten van de rest van de wereld. Wanneer in 1855 de grenzen voorzichtig open gaan, komen de Franse kunstenaars voor het eerst in aanraking met Japanse prenten. Impressionistische kunstenaars als Monet en Degas verzamelen zoveel mogelijk Japanse prenten en gebruiken het als inspiratie voor hun eigen werk.

Maar ook de Japanse kunstenaars gaan reizen aan het eind van de 19e eeuw om zich te specialiseren in ‘Schilderen in de Westerse Stijl’. Seiki Kuroda en Keiichirõ Kume brengen hun tijd door in Parijs en inspireerde bij hun terugkomst in Japan een hele nieuwe generatie kunstenaars. Samen met de aankoop van veel Franse werken door Japanse verzamelaars zorgen zij voor het ontstaan van een impressionistische stijl binnen de Japanse kunst.

Bundeskunsthalle Bonn

Vorig jaar was in het Folkwang Museum in Essen nog een verdienstelijke tentoonstelling te zien over de invloed van de Japanse prentkunst op het impressionisme. Het lijkt daarom overbodig om een jaar later opnieuw een tentoonstelling over het Japonisme te organiseren, maar niets is minder waar. De tentoonstelling “Japan en het Impressionisme” ontpopt zich tot dé tentoonstelling van 2015.

In de eerste plaats komt dat door de enorme kwaliteit van de werken. Wie had gedacht dat er zoveel topstukken vanuit Frankrijk in Japan verzeild zijn geraakt. We zien het beroemde Ierse meisje Joe, gemaakt door Gustave Courbet en een geweldig boerengezin van Vincent van Gogh. Bovendien hangt er een overweldigend werk van Eduard Manet uit 1876, dat er zo modern uitziet dat het net zo goed door Matisse gemaakt had kunnen zijn in 1905.

Misschien wel het meest indrukwekkend is de zaal rondom Claude Monet. De enorme verscheidenheid aan werken ‘covert’ zijn volledige loopbaan en bevat topstukken zoals “Gare St. Lazare”, het Engelse parlement, de Hooibergen en de Waterlelies. Menige tentoonstelling over Monet zou blij zijn met zo’n verscheidenheid aan schilderijen, maar in Bonn is het slechts een zaal tussen andere topzalen.

Japan en het Impressionisme

Maar de echte kracht van de tentoonstelling is de balans die de curatoren hebben aangebracht in het verhaal. De tentoonstelling gaat niet om de effecten van Japanse prenten op het impressionisme, zoals vorig jaar in het Folkwang. De expositie kiest ervoor om te laten zien hoe er continue interesse en uitwisseling is geweest tussen Franse en Japanse kunst. Tegelijkertijd laat de tentoonstelling zich lezen als een overzicht van de ontwikkeling van de Franse schilderkunst tussen 1850 en 1900.

Zorgvuldig zijn precies de juiste werken gekozen om dit verhaal te vertellen. Zo zien we niet zomaar een aantal Japanse prenten, maar juist de prenten waarop Europese handelsdelegaties zijn afgebeeld. Een groot schilderij van Monet hangt naast de foto waarop Monet staat geportreteerd met de koper, een Japanse verzamelaar. In verscheidene zalen wordt verteld hoe de Japanse musea hun collecties impressionistische kunst hebben gekregen.

Tentoonstelling van het Jaar

“Japan en het Impressionisme” is een tentoonstelling waarin alles klopt. De getoonde kunstwerken zijn volledig nieuw voor een Europese publiek en worden getoond aan de hand van een sterk verhaal. En passant wordt ook nog de hele Franse kunstgeschiedenis van de 19^e eeuw uitgelegd. De getoonde schilderijen behoren tot de beste werken van de impressionistische kunstenaars en verkeren in uitstekende staat, alsof ze vorige week allemaal nog gerestaureerd zijn.

Alles komt bij elkaar in een drieluik in de laatste zaal. We zien een Japanse prent van een golf, met ernaast een schilderij van Monet van een rots in woest water. Hier is te zien hoe Japanse prenten de impressionisten hebben beïnvloed. Naast Monet, hangt een schilderij van Shigeru Aoki met opnieuw een woeste zee en rotsen. De cirkel is nu rond: van Japan naar Frankrijk en weer terug!