Vorig jaar was het precies 70 jaar geleden dat Piet Mondriaan overleed. Hierdoor rusten er vanaf 2015 geen rechten meer op zijn werk. Iedereen mag zijn schilderijen afbeelden zonder ervoor te betalen. Uitgeverij Bruna bijt het spits af met een mooi vormgegeven boek waarin alle werken van Mondriaan te vinden zijn. Een reis door de tijd waaruit blijkt dat Mondriaan steeds van stijl wisselde als hij op een nieuwe plek ging wonen…

The Mondrian Trust heeft 70 jaar lang de rechten van Mondriaan beheerd en was niet erg populair onder uitgevers en museumdirecteurs. In vergelijking met andere kunstenaars, was het erg duur om werk van Mondriaan af te beelden. Hierdoor was het al die tijd onbetaalbaar om een groot boek uit te geven dat een overzicht gaf van Mondriaan’s werk. Nu de rechten zijn vervallen, ontstaat er dit jaar een reeks van publicaties rondom Mondriaan. Zo volgt er later dit jaar een geïllustreerde biografie. Maar nu al is er een overzicht van al zijn schilderijen in een 400-pagina’s tellend boek over zijn leven en werk.

Piet Mondriaan werd in 1872 geboren in Amersfoort als zoon van een hoofdonderwijzer. Met behulp van een plaatselijke schilder in Winterswijk en later aan de academie voor beeldende kunst in Amsterdam, leerde Mondriaan tekenen en schilderen. In een academische realistische stijl, die beïnvloed werd door de Haagse School, maakte hij jarenlang met name landschappen. Hij dong zelfs twee keer mee naar de Prix de Rome, maar werd afgewezen op het schilderen van een naakt portret.

Verhuizingen
Een eerst grote verandering in het werk van Mondriaan is te zien als hij rond 1910 naar Parijs verhuist. Hier maakt hij kennis met de schilderijen van Picasso en Braque en begint hij ook te experimenteren in een kubistische stijl. Het blijkt een terugkerend fenomeen: Als Mondriaan verhuist, dan verandert hij ook van stijl om daarna weer een paar jaar op dezelfde manier door te schilderen. Zo zien we hem overgaan op primaire kleuren als hij in 1914 weer in Nederland terugkomt en met Bart van der Leck gaat werken. Het zou een belangrijke nieuwe richting geven aan zijn werk.

Toch duurt het tot na de eerste wereldoorlog en tot na een verhuizing naar Parijs, voordat hij zijn zo kenmerkende stijl gaat gebruiken. Het doek wordt nu ingedeeld in vlakken met zwarte lijnen en drie van deze vlakken worden gevuld met de kleuren rood, blauw en geel. Mondriaan was ondertussen ongeveer 50 jaar, maar het is zijn ‘claim to fame’. Zijn werk wordt aangekocht door verzamelaars en getoond in musea. Hij werkt ongeveer 15 jaar in dezelfde stijl door, voordat hij een nieuwe grote stap maakt. Deze keer is hij naar New York verhuisd. Geinspireerd door het vierkante stratenpatroon en de jazz, maakt hij nog twee topstukken: de Broadway Boogie Woogie en de (onafgemaakte) Victory Boogie Woogie.

Boek
Het is voor de eerste keer dat er zo’n groot overzicht wordt gegeven van het werk van Mondriaan in een publieksboek.  In de uitgave van A.W. Bruna worden alle werken van Mondriaan afgebeeld in zwart-wit, zodat er een totaal overzicht ontstaat van zijn werk. Daarnaast zijn er ongeveer 250 werken op groot formaat afgedrukt in kleur. Het boek is chronologisch opgebouwd waardoor de ontwikkeling van zijn stijl goed te volgen is. Bij ieder jaar staat een kort tekstje waarin de belangrijke gebeurtenissen van zijn leven en werk staan beschreven. De teksten zijn kort, zodat de nadruk op de schilderijen komt te liggen. De lezer wordt gedwongen goed te kijken naar de schilderijen van Mondriaan.

Naast de afbeeldingen staan er enkele essays in het boek over de ontwikkeling van Mondriaan’s stijl. De teksten zijn kort en begrijpelijk voor een groot publiek, maar bieden helaas geen vernieuwende inzicht in het werk van Mondriaan. Het is jammer dat er niet meer aandacht aan deze stukken besteed is en dat de werken die in de essays genoemd worden, niet naast de tekst zijn afgebeeld. De kracht van het boek zit hem in het grote aantal afbeeldingen. Eindelijk is het mogelijk om alle Mondriaan’s bij elkaar te zien. Het complete werk staat achter in het boek afgedrukt met titel en jaartal, helaas is de kans gemist om ook de huidige locatie te vermelden.

Toch ontstaat er hierdoor een beeld van Mondriaan dat geen enkel voorgaand boek of tentoonstelling heeft kunnen bewerkstelligen. Juist door de compleetheid van het boek en de goede uitvoering van de afbeeldingen, is te zien hoe Mondriaan zich tot op hoge leeftijd bleef ontwikkelen. Het is frappant hoe Mondriaan’s stijl steeds wijzigde na een verhuizing. Een nieuwe plek en nieuwe mensen om hem heen dwongen hem zijn stijl aan te passen. Je zou bijna willen dat hij wat vaker verhuisd zou zijn, zodat we nog meer nieuwe ontwikkelingen in zijn werk hadden kunnen zien.

Mondriaan, Leven en Werk
AW Bruna – 39,95