Edvard Munch, het oog van een modernist!

Volgens de klassieke leer van de kunstgechiedenis behoort de Noorse kunstenaar Edvard Munch tot de symbolisten en post-impressionisten aan het eind van de 19e eeuw. Toch schilderde Munch het grootste deel van zijn oeuvre in de 20 eeuw en heeft zijn stijl grote overeenkomsten met het expressionisme. Daarom plaatste Vensters Munch eerder dit jaar al in de canon van de moderne kunst. Nu is het de beurt aan het Centre Pompidou in Parijs om Munch te bevestigen als moderne kunstenaar met een expositie gewijd aan zijn modernistische werk.

Parijs maakt zich op voor de tweede expositie rondom het werk van de Noorse schilder Edvard Munch binnen 2 jaar. De vorige expositie in de Pinacotheque was ingericht rondom zijn onbekende werk en mistte duidelijk een beetje kwaliteit. Hoe anders is dat bij ons bezoek aan het Centre Pompidou waarin topwerken uit Oslo en Kopenhagen zijn gehaald om alle Munch cliches te weerleggen.

Cliché 1: Munch is een pre-modernist
Zelden ben ik zo overdonderd door het begin van een expositie als in zaal 1 en 2 van de Munch tentoonstelling van het Centre Pompidou. In de eerste zaal hangen 6 wereldberoemde schilderijen van Munch uit zijn vroege symbolistische periode. Onder meer ‘de Kus’, ‘Puberteit’, ‘Vampier’ en ‘het Zieke Kind’ vinden in deze zaal in onderkomen. Het werk in deze zaal is donker, gelaagd en beladen. Als je vervolgens zaal 2 binnentreedt, vind je opnieuw 6 werken. In precies dezelfde opstelling als in zaal 1 hangen hier heldere kleurrijke werken zoals ‘de Kus’, ‘Puberteit’, ‘Vampier’ en ‘het Zieke Kind’. Precies dezelfde werken dus, alleen nu 20 jaar later geschilderd door Munch in de tijd van het expressionsime.

Edvard Munch – Puberteit (1894 links, 1914 rechts)

De zalen tonen de ontwikkeling in Munch’s werk, maar tegelijkertijd laten ze zien dat Munch series van hetzelfde werk maakte. Al aan het begin van de 20e eeuw was Munch dus bezig met vraagstukken als de herhaalbaarheid van kunst. Een thema dat pas 50 jaar later door Andy Warhol en de pop-art schilderaars echt belangrijk werd. Het toont aan dat Munch meer is dan een symbolist, namelijk een echte moderne kunstenaar.

Cliché 2: Munch schildert volgens de klassieke stijl van het symbolisme
De volgende zalen in de expositie zijn gewijd aan Munch’s fascinatie voor foto en film. Munch kocht een fotocamera in 19 en bezat een eigen videocamera vanaf . Hij bezocht de bioscoop ook regelmatig voor het zien van filmpjes en nieuwsbulletins. Hierdoor ging hij filmische perspectieven en lijnen van de horizon overnemen in zijn schilderkunst.

Soms schilderde Munch letterlijk foto’s of films na, maar meestal gebruikt hij slechts de wijze van perspectief gebruik om een beweging weer te geven. In zijn Galloperende paard is goed te zien hoe hij de focus vanuit de film overneemt in zijn schilderijen. Alleen het paard (de voorgrond) is scherp afgebeeld, de mannen en vrouwen op de achtergrond zijn veel vager. Het is een moderne manier van schilderen, een nieuw realisme.

Ook het gebruik van licht en het effect van overbelichting bestudeerd Munch grondig. Deze onderzoeken samen met schilderijen van Kandinsky inspireren Munch om licht te gaan schilderen in cirkelvormen, zodat zijn werk soms zelfs een abstract tintje krijgt. Juist in deze werken blijkt dat Munch het ouderwetse symbolisme is vergeten en definitef plaats heeft gemaakt voor een moderne penseelstreek vol met kleur en vorm. Munch als expressionist!

Edvard Munch – De Zon

Cliché 3: Munch is een eenzame solitaire kunstenaar
Zijn interesse in nieuwsbulletins toont ook Munch’s interesse in de buitenwereld. De tentoonstelling in het Centre Pompidou bouwt dit thema verder uit door werken te tonen van situaties die hij schilderde. Zo was Munch ter plekke bij verschillende branden om ze vast te leggen op een doek en schilderde Munch verschillende scenes uit toneelproducties. Munch was een kunstenaar die betrokken was bij de samenleving.

Waar de Parijzenaars vooraf hun twijfels uitten of het de moeite waard zou zijn opnieuw een Munch tentoonstelling te bezoeken, neemt het Centre Pompidou alle mogelijke kritiek weg met deze ijzersterke tentoonstelling. Het pompidou durft clichés te weerleggen en zet Munch daarmee op de kaart als moderne kunstenaar. Na de recente brave tentoonstellingen van onder meer Mondriaan en Kandinsky, brengt het Pompidou eindelijk een expositie met durf, visie en vooral verhaal. Daarmee is dit een van de beste tentoonstellingen in het Centre Pompidou in jaren.

Edvard Munch; L’Oeil Moderne is nog te zien in het Centre Pompidou t/m 9 januari 2012