Paul Gauguin reisde naar Frans Polynesië om exotische culturen te ontdekken. Zijn schilderijen tonen een wereld vol kleur. Voor Gauguin was Tahiti een paradijs vol vrijheid, kunst en seksuele relaties met jonge meisjes. Hoe moeten we zijn naaktschilderijen tegenwoordig beoordelen?
Paul Gauguin is zijn hele leven geïntrigeerd geweest door verre oorden. In zijn jeugd woonde hij enkele jaren in Peru en later bezocht hij het Caribische eiland Martinique met zijn vriend Charles Laval. De primitieve omgeving betekende voor Gauguin de ultieme creatieve vrijheid. Hij kon er ongestoord werken, ver weg van de kritische kunstwereld vol tradities en verwachtingen.
In 1891 besloot hij daarom naar Tahiti te reizen. Hij had moeilijke jaren achter de rug. Zijn vrouw en kinderen woonden in Denemarken, zijn vriend Vincent van Gogh had zelfmoord gepleegd en de kunstwereld reageerde wisselend op zijn werk. Tahiti was voor Gauguin een nieuw begin, een vlucht uit Frankrijk.
Gauguin in Tahiti
Na een lange reis naar Tahiti, maakte Gauguin snel contact met de lokale bevolking. In felle kleuren schilderde hij de weelderige begroeiing op het eiland. Ook maakte hij veel portretten van Polynesische vrouwen.
Toch was de thematiek in de schilderijen van Gauguin vaak nog Westers. Zo gebruikte hij Christelijke verhalen zoals de geboorte van Jezus. Op het schilderij Ia Orana Maria zien we Maria met haar kind in een Polynesische omgeving. In een zelfportret laat Gauguin zichzelf zien tussen twee werelden: zijn Europese achtergrond wordt gesymboliseerd door de gele Jezus en zijn nieuwe primitieve omgeving door een houtsnijwerk.
Paul Gauguin – Zelfportret met gele Christus, de Geboorte, Ia Orana Maria (v.l.n.r.)
Liefde
De Polynesische vrouwen van Gauguin hebben onmiskenbaar een erotische lading. Gauguin kreeg in zijn eerste jaar op Tahiti een relatie met een dertienjarig meisje, Teha’amana. Ze staat halfnaakt model op veel van zijn schilderijen. Ondanks dat Gauguin een vrouw in Denemarken had, trouwden Gauguin en Teha’amana.
Tentoonstellingsmakers worstelen met de seksuele escapades van Gauguin. Hij misbruikte zijn machtspositie als Westerling om seksuele relaties met kinderen aan te gaan. Waar tientallen jaren lang werd gezegd ’tja, zo ging dat destijds’, komt er de laatste jaren steeds meer aandacht voor Gauguin’s koloniale houding. Toch behoren Gauguin’s naakten nog altijd tot zijn meest populaire werken.
Paul Gauguin – Vier schilderijen met Tehamana: Merahi metua no Tehamana, Manao tupapau, Aha Oe Feii?, Parau Api (v.l.n.r.)
Kind
Na een kort verblijf in Frankrijk, ging Gauguin in 1895 opnieuw terug naar Tahiti, waar Tehamana ondertussen met een andere man was getrouwd. Gauguin kreeg vervolgens een relatie met Pahura, opnieuw een tienermeisje. Samen kregen ze een kind en veel schilderijen uit deze tijd tonen daarom moeder met kind motieven. Helaas overleed hun zoontje jong. In het schilderij ‘Nevermore’ zien we Pahura rouwen.
Gauguin lijkt in deze jaren zijn Westerse motieven steeds verder achter zich te laten. De kleuren worden feller en steeds vaker zien we Polynesische beelden en potten in de schilderijen terugkomen. Het schilderij Vairumati is een goed voorbeeld van een Polynesisch schilderij. De vogel met een hagedis in zijn klauwen is het Tahitiaanse symbool van de steeds terugkerende levenscyclus.
Hiva Oa
In 1901 vertrekt Gauguin naar Hiva Oa, een eiland niet ver van Tahiti. Hier zou hij blijven wonen tot aan zijn dood in 1905. Opnieuw gaat hij seksuele relaties aan met jonge meisjes. Met zijn familie heeft hij ondertussen nauwelijks meer contact. Gauguin had Europa definitief achter zich gelaten.
Gauguin’s seksuele escapades zorgen ervoor dat hij ruzie krijgt met de lokale priester. Toch zou dezelfde priester hem uiteindelijk op de katholieke begraafplaats begraven. Gauguin schilderde het witte kruis op een van zijn laatste werken, alsof hij wist dat de dood naderde. De roem die zijn schilderijen in Europa zouden krijgen, zou Gauguin zelf nooit meemaken.
Paul Gauguin – Hiva Oa
