De Droomwereld van Salvador Dali en Hans Arp

Vlak voor de coronacrisis bezocht ik het Arp Museum in Station Rolandseck voor een bijzondere tentoonstelling van Hans Arp en Salvador Dali. Na een maandenlange sluiting en reisbeperkingen is het sinds deze maand mogelijk om naar Duitsland te reizen. Tijd dus voor het verslag van een bijzondere tentoonstelling, maar vooral van een schitterend museum!

Op het eerste gezicht lijken de werken van Hans Arp en Salvador Dali niet zoveel met elkaar te maken te hebben. Arp maakt schilderijen en beelden van abstracte vormen met vloeiende lijnen. Dali toont een fantasiewereld waarin alles mogelijk is. Toch had de aanpak van Salvador Dali en Hans Arp veel met elkaar gemeen: beide zochten ze naar hun onderbewustzijn.

Hans Arp

Arp maakte zijn beelden en schilderijen op basis van intuïtie. Hij wist in abstracte vormen zijn gevoel over te brengen in beelden. Zoals recent ook te zien was in het Kröller Müller Museum is Arp’s vormentaal soms ongrijpbaar. Wat bedoelde hij met zijn kronkelende rondingen?

Juist de combinatie met het vroege werk van Salvador Dali geeft context aan de beelden van Arp. Waar Arp de natuurlijke vormen los toont, gebruikt Dali kronkelende vormen als onderdeel van zijn kleurrijke fantasieën. Een torso van Arp heeft een vrijwel onherkenbare vorm. In de schilderijen van Dali komen dezelfde gekke vormen terug als schaduwen. Hierdoor wordt de torso van Arp opeens herkenbaar. Dit soort combinaties vormen de basis van de tentoonstelling in Station Rolandseck.

Salvador Dali

Het werk van Dali en Arp blijkt dus meer overeenkomsten te hebben, dan je in het begin zou verwachten. Op een foto uit 1924 zien we Arp en Dali samen met 7 andere surrealisten op een stoepje zitten. Arp en Dali woonden beide in Parijs en hadden regelmatig contact. In het museum zien we bijvoorbeeld een wand vol met snorren. Natuurlijk de herkenbare snor van Dali, maar ook een reeks ‘abstracte snorren’ van Arp.

Na deze eerste bloeiperiode van het surrealisme, groeit het werk van Arp en Dali verder uit elkaar. In Rolandseck hangen werken die Dali maakte in 1939 voor de Wereldtentoonstelling in New York. Hij had hier zijn eigen ‘Droom van Venus’ paviljoen. In plaats van een kunsttentoonstelling moet een bezoek aan dit paviljoen een atractie in een pretpark zijn geweest. De droomwereld die Dali creëert vol gekke objecten, seksuele verwijzingen en onverwachte gebeurtenissen heeft weinig meer te maken met de abstracte vormen van Arp.

Na de Tweede Wereldoorlog wordt het verschil nog duidelijker. Dali is uitgegroeid tot een media-figuur, die zijn surrealistische kunst gebruikt voor gekke projecten en veel aandacht zoekt. Arp bleef in de luwte abstracte beelden maken. In Rolandseck zijn extra zalen ingericht die aandacht besteden aan de commerciële kunst van Dali.

Museum

Het Arp Museum in Rolandseck is gehuisvest in een oud stationsgebouw aan de Rijn, waar nog je nog steeds met de trein kan uitstappen. Vanuit de zalen in het station ga je met een ondergrondse gang naar een groot trappenhuis, vanuit waar je omhoog gaat naar een modern gebouw van architect Richard Meier. Het is een spectaculair ontwerp.

Vanuit het museum bovenop de heuvel heb je een schitterend uitzicht over het Rijndal. Meier heeft daarom verschillende terrassen aangelegd, vanuit waar je de Rijn kan zien stromen. Een bezoek aan dit bijzondere museum geeft zo ook een blik op de omgeving. De tentoonstelling rondom Dali en Arp is vanwege de coronacrisis verlengd en loopt nu tot en met januari 2021.