In deze moeilijke tijd tonen veel Nederlanders zich van hun beste kant. De zorgzaamheid en behulpzaamheid van veel landgenoten brengt ons dichterbij elkaar. We hebben elkaar nodig, ook nu we op 1,5 meter afstand moeten blijven! De Griekse mythe van Philemon en Baucis laat zien hoe onbaatzuchtigheid soms wordt beloond!
Nu Nederland gegijzeld wordt door het coronavirus zijn er, naast heel veel ellende, ook mooie berichten te melden. Talloze zorgverleners bieden hun hulp aan, restaurants maken maaltijden voor ouderen, vrienden doen boodschappen voor zieken in quarantaine en er worden talloze digitale activiteiten georganiseerd. Mensen in Nederland kijken massaal naar elkaar om!
Philemon en Baucis
Ovidius beschrijft hoe belangrijk hartelijk gedrag is in het verhaal van Philemon en Baucis. Dit oudere echtpaar had geen cent te makken, maar ontving twee vreemdelingen toch met alle gastvrijheid. Ze schonken wijn en wilden zelfs hun eend slachten voor de onbekende reizigers. Ze deelden het beperkte dat ze hadden met onbekenden, omdat ze zich bekommerden om de ander.
In de mythe van Ovidius blijkt vervolgens dat de onbekende gasten de goden Zeus en Hermes zijn. Ze belonen Philemon en Baucis voor hun gastvrijheid. Ze veranderen het kleine huisje in een grootse tempel, waar Philemon en Baucis de rest van hun leven voor zullen zorgen.
In schilderijen is de maaltijd van de goden met Philemon en Baucis vaak afgebeeld. Opvallend is de vaak onderdanige houding van Philemon en Baucis in deze schilderijen. Kijk bijvoorbeeld in het schilderij van Rembrandt (onder), waar ze knielend op het doek staan. Onterecht wordt zo van een verhaal over onbaatzuchtigheid opeens een verhaal van onderdanigheid gemaakt.
Bijbel
Vergelijkbare verhalen zijn te vinden in de bijbel. In het Oude Testament staat beschreven hoe Lot aan de rand van de stad Sodom twee reizigers ontmoet en hen uitnodigt voor een maaltijd bij hem thuis. Zijn dorpsgenoten proberen de twee gasten te ontvoeren voor seksuele escapades. De twee reizigers blijken engelen te zijn. Ze waarschuwen Lot en zijn gezin om de stad te ontvluchten. Terwijl ze vluchten, wordt achter hen de stad vernietigd. De engelen verbieden hen achterom te kijken. Als de vrouw van Lot dit toch doet, verandert zij in een zoutzuil.
Hoewel het verhaal van Lot mogelijk gebaseerd is op Philemon en Baucis, zijn de schilderijen vaak heel anders. Meestal worden Philemon getoond in hun simpele huisje met de goden aan de maaltijd. Terwijl in het verhaal van Lot vooral zijn vlucht populair is. Ook kiezen kunstenaars vaak voor een later verhaal, waarin Lot dronken wordt gevoerd en naar bed gaat met zijn dochters. Zo kan Lot toch nakomeling te krijgen na de dood van zijn vrouw en de vernietiging van Sodom.
Afloop
In deze coronacrisis kunnen we misschien houvast vinden in de afloop van het verhaal van Philemon en Baucis. Het paar is zo verknocht aan elkaar, dat ze ook na hun overlijden samen willen blijven. De goden belonen hun zorgzame gedrag door die wens te vervullen. Na hun dood veranderen ze in twee bomen, waarvan de stammen met elkaar vergroeien.
De moderne beelden van Louise Bourgeois doen aan dit verhaal denken. Ze maakte aluminium beelden van twee lichamen/vormen die steeds verder met elkaar verstrengeld raken. Voor Bourgeois tonen de beelden de angst om elkaar te verliezen en de wil om eeuwig samen te zijn. Misschien voelen we dat in deze coronacrisis ook wel zo!
Dus nog even volhouden op 1,5 meter afstand en goed voor elkaar zorgen, dan kunnen we daarna weer dichtbij elkaar zijn.
Meer mythes in de kunst:
het Tijdloze Verhaal van Daedalus en Icarus
Medusa: Monster of #MeToo Slachtoffer?
Philemon en Baucis laten zien dat zorgzaamheid wordt beloond
De Vele Veroveringen van Zeus: #MeToo van een Oppergod
Prometheus in de Kunst: Hebben we het vuur van de vooruitgang nog in de hand?
0 reacties op “Philemon en Baucis laten zien dat zorgzaamheid wordt beloond”