Picasso en Matisse aan de Lijn in het Rijksmuseum Twenthe

Eeuwenlang schilderen kunstenaars al lijnen om een beeld weer te geven, maar in de 20e eeuw is de lijn zelf het onderwerp te worden. Pablo Picasso en Henri Matisse vernieuwen de kunst in hun zoektocht naar ‘de essentie’. In Rijksmuseum Twenthe is nu de rol van de lijn te zien in de moderne kunst.

Pablo Picasso en Henri Matisse bepaalden aan het begin van de 20e eeuw de richting van de moderne kunst. Vaak is uitgelicht hoe hun stijlen verschillend waren: Matisse de meester van de kleur, Picasso de vernieuwer van de vorm. De botsende persoonlijkheden van het tweetal zorgden bovendien voor een felle concurrentiestrijd, waarin ze elkaar probeerden af te troeven met hun werken.

Essentie

Het Rijksmuseum Twenthe laat dit voorjaar zien dat Picasso en Matisse meer gemeen hadden, dan we vaak denken. Beide kunstenaars waren op zoek naar de essentie van een afbeelding. Ze konden een beeld uitkleden totdat alleen het belangrijkste element overbleef: de lijn. De overeenkomstige aanpak is goed te zien in de tekeningen die ze maakten van vrouwen.

Picasso laat het proces van versimpeling zien in een serie van 11 tekeningen van een stier. In Enschede hangen de werken naast elkaar. Vanuit een gedetailleerde tekening van een Spaanse stier, blijven uiteindelijk slechts een paar lijnen over. Toch is het beeld nog steeds herkenbaar als een stier. Picasso heeft de essentie gevangen.

Matisse

Matisse staat meer bekend als de kunstenaar van kleur, maar in zijn tekeningen is hetzelfde lijnenspel te ontdekken. Hij noemde zijn lijnen “de puurste, meest directe vertaling van [zijn] emoties.” In het kunstboek Jazz wordt de lijn gevormd door de route van zijn schaar. Hij knipt kleurvlakken in spontane vormen en plakt deze op papier. Matisse maakte deze werken toen hij op hoge leeftijd was.

Het verwachtingspatroon van veel bezoekers is hoog bij een tentoonstelling met Picasso en Matisse op de gevel. Maar bezoekers zullen in Enschede vooral tekeningen en knipsels zien. Schilderijen van de twee topkunstenaars zijn niet naar Enschede gekomen. Vaak is het ook wat later werk, dat niet in de hoogtijdagen van de ontwikkeling van het fauvisme en kubisme is gemaakt.

Andere kunstenaars

Het plezier van de tentoonstelling zit hem misschien juist in de vele andere kunstenaars die te zien zijn. Zo hangen er felgekleurde schilderijen van Kirchner en Sluijters. In Sluijters landschap met oktoberzon, worden de zonnestralen lijnen, waardoor een melancholische sfeer ontstaat. In Kirchner’s Stilleven met plastieken is goed te zien hoe hij de lijn gebruikt om de contouren van zijn figuren extra aan te zetten.

De tentoonstelling is georganiseerd in samenwerking met het Picasso Museum in Münster. Gelijktijdig is daar een selectie hedendaagse kunstwerken te zien, waarin de lijn ook een hoofdrol speelt. Bezoekers die in Enschede dus nog niet uitgekeken zijn, kunnen naar Duitsland gaan voor werken van onder andere Gerhard Richter, Soll Lewitt en Cy Twombly.