Hoe maakbaar is de wereld om ons heen?

Museum de Fundatie brengt dit voorjaar een tentoonstelling met de nieuwste generatie kunstenaars uit Leipzig: Martin Kobe, Mirjam Völker, Robert Seidel en Titus Schade. Ze stonden op het kruispunt tussen twee wereldbeelden: De communistische DDR maakte plaats voor een herenigd kapitalistisch Duitsland. Het inspireerde hen eigen werelden te creëren op het doek.

In het werk van de Duitse kunstschilder Robert Seidel is alles architectuur. Een schilderij van het Forum Romanum in Rome toont holle blokken die doen denken aan een computerspelletje. Het is alsof de mens het forum op de tekentafel als ruïne heeft ontworpen. Seidel heeft honderden jaren van verval weggepoetst. Kan de mens grenzeloos het verleden wegpoetsen?

De schilderijen van Seidel zetten je aan het denken over de maakbaarheid van onze wereld. De manier waarop hij de wereld ziet, voelt afstandelijk en kil. Een luiaard hangend aan een tak heeft poten die rechtstreeks uit een meubelfabriek lijken te komen. Deze weergave van de natuur schuurt: heeft de mens de natuur teveel onderworpen aan onze eisen?

Theater

Titus Schade gaat nog een stapje verder. Zijn schilderijen tonen de wereld als een theater, waarin bevreemdende huizen te hoofdrol spelen. Vakwerkhuisjes staan tussen kranen op een ontwerptafel. Schade ziet de wereld als een toneelspel met een TL-buis als verlichting. Het is een poppenkast waarin klassiek Duitse vakwerkhuisjes gebruikt worden om een sfeer te creëeren.

Het is niet toevallig dat deze thematiek de hoofdrol speelt in de werken van Seidel en Schade. Beide kunstenaars komen uit Leipzig, de kunstenaarshoofdstad van de DDR. Hun schilderijen lijken te suggereren dat de DDR net zo’n neppe wereld was. Na de val van de muur moest de communistische superstaat plaatsmaken voor Westers kapitalisme. Maar ook in deze nieuwe samenleving blijft de vraag hetzelfde: hoe maakbaar is de wereld om ons heen?

Futuristisch

Martin Kobe, eveneens uit Leipzig, ontwikkelt futuristische ontwerpen waarin hypermoderne gebouwen in de lucht zweven. In felle kleuren zien we architectonische hoogstandjes die soms doen denken aan het modernisme van de jaren 30 en dan weer aan de stalen constructies van hedendaagse grootstedelijke bouw. De schilderijen spelen met alle natuurkundige wetten en tonen een wereld die niet bestaat.

Maar zelfs de hypermoderne wereld van Kobe vertoont scheurtjes. In sommige delen van zijn schilderijen gaan de strakke ontwerpen plots over in abstracte oppervlakken. Het is alsof Kobe beseft dat de chaos van de natuur niet zo makkelijk te bedwingen valt en altijd weer tevoorschijn komt.

Leipzig

De Fundatie brengt met Crux opnieuw het werk van kunstenaars uit Leipzig. Na tentoonstellingen van Neo Rauch en Werner Tübke toont het museum nu de jongste generatie kunstenaars. De getoonde kunstenaars werken vooral figuratief, in de traditie van eerdere Leipziger kunstenaars. Maar de bevreemdende werkelijkheid die ze tonen, zetten je aan het denken over hoe wij de wereld om ons heen inrichten.

Als kind beginnen we al te bouwen aan onze droom, zo blijkt uit de boomhutten die te zien zijn op de schilderijen van Mirjam Völker. De gammele constructies lijken misschien minder indrukwekkend dan de futuristische gebouwen van Kobe, maar relateren aan dezelfde drang onze eigen ideale wereld te maken. Maar ook in de boomhutten van Völker dringt de buitenwereld binnen: weelderig groeiende takken en stammen steken door de bouwwerken.

Sommige boomhut schilderijen van Völker zijn geheel in het zwart-wit geschilderd. Alsof het een vergane herinnering is uit onze jeugd. Maar misschien zijn de schilderijen wel het definitieve antwoord op de vraag over de maakbare wereld: het is een illusie….

Tentoonstellingen in 2020:
School van Leipzig (Fundatie, Zwolle) – Jan van Eyck (MSK, Gent) – Afrikaans-Amerikaanse kunst (Kunsthal Kade, Amersfoort) – Caravaggio en Bernini (Rijksmuseum, Amsterdam) – Picasso en Matisse (Rijksmuseum Twenthe, Enschede) – Keith Haring (Bozar, Brussel) – J.H. Moesman (Centraal, Utrecht) – Hans Arp (Rolandseck) – Boijmans in Ahoy – John Constable (Teylers, Haarlem) – Say it loud (Bonnefanten, Maastricht) – Amerika (Kunsthal Kade, Amersfoort) – het Lichaam (Catharijneconvent, Utrecht)