Beter kijken naar Rembrandt en Velazquez

In het Rijksmuseum hangen de schilderijen van Rembrandt dit najaar naast werken van Diego Velazquez. Het jubilerende Prado museum (vandaag 200 jaar!) heeft samen met het Rijksmuseum een spetterende tentoonstelling georganiseerd waarin Nederlandse en Spaanse kunst elkaar ontmoeten. Door de schilderijen twee aan twee te presenteren, ga je beter kijken!

Nederland en Spanje waren met elkaar in oorlog toen Rembrandt en Velazquez geboren werden. Een conflict dat begon als een geloofstwist tussen katholieken en protestanten, liep uit op een onafhankelijkheidsstrijd. Ook op de kunst had dit invloed. In Spanje waren koning en kerk de belangrijkste opdrachtgevers, terwijl in Nederland rijke burgers vooral kunst kochten.

Twee aan twee

In het Rijksmuseum zijn de verschillen en de overeenkomsten tussen de Nederlandse en Spaanse kunst uitgelicht door steeds twee werken naast elkaar te presenteren. De Spaanse kunstenaars kiezen vaak voor katholieke onderwerpen, terwijl de Nederlandse kunstenaars veel breder zijn in hun keuze. Maar in de uitvoering zijn er veel overeenkomsten. Zo gebruikten kunstenaars uit beide landen veel clair-obscure effecten.

De curatoren hebben bij het componeren van hun vergelijkingen een paar interessante keuzes gemaakt. Waar Zurbaran de heilige Serapion afbeeldde die het Spaanse christelijke geloof  verdedigde, schilderde Jan Asselijn een zwaan als allegorie voor de bescherming van Nederland door raadspensionaris Johan de Witt. Het beeldrijm tussen het wit van de gespreide vleugels en de gebonden armen is schitterend. Inhoudelijk is het ook interessant: beide doeken gaan over de bescherming van het vaderland.

Het is bij kijk-en-vergelijk tentoonstellingen altijd makkelijk om de minder geslaagde vergelijkingen te benoemen. Ook in het Rijksmuseum zijn niet alle combinaties even geslaagd. Maar het is interessanter om te zien wat de vergelijkingen opleveren. Hoe verschilt de burger-liefde in het Joodse bruidje van de geloofs-liefde van een Christusomhelzing? Het koppelen van  twee schilderijen daagt uit om beter te kijken.

Tentoonstelling

De tentoonstelling Rembrandt – Velazquez is onderdeel van het jubileumjaar van het Prado. Eerder reisde de Rembrandts uit het Rijksmuseum naar Madrid en nu zijn werken van Velazquez, Zurbaran en anderen naar Amsterdam gekomen. Helaas heeft het Prado de meest interessante werken van Velazquez in Madrid heeft gelaten. Het Rijksmuseum heeft daarom extra schilderijen van Velazquez uit onder meer Duitsland gehaald, een slimme oplossing.

In een jaar waarin bezoekers totaal overvoerd worden met Rembrandt-tentoonstellingen is het Rijksmuseum er toch in geslaagd om een spannende tentoonstelling te organiseren. Ondanks dat dezelfde werken van Rembrandt enkele maanden geleden ook al in de tentoonstellingszalen hingen voor de expositie ‘Alle Rembrandts’, bieden de vergelijkingen met de Spaanse kunst toch een andere blik.

Vaandeldrager

Maar de mooiste Rembrandt in de hele tentoonstelling was eerder dit jaar niet in Amsterdam te zien. Dankzij de rijke Rothschild familie is namelijk ook de Vaandeldrager naar Amsterdam gekomen. Op het doek zien we Rembrandt afgebeeld als vlaggendrager. De komst van werk is een opvallend statement. Het doek is -als enige- niet naast een Spaanse tegenhanger te zien.

Het Rijksmuseum heeft interesse getoond om het schilderij voor 165 miljoen euro van de Rothschilds te kopen. Maar voor het zover kan komen, heeft de Franse overheid de export van het schilderij voor 2 jaar verboden. Het Louvre krijgt nu tot begin 2022 de tijd om het bedrag bij elkaar te brengen. Pas daarna zou het Rijksmuseum een poging kunnen wagen. Het is afwachten wat er met dit schilderij gaat gebeuren, maar de komende maanden hangt het in ieder geval in het Rijksmuseum.

Tentoonstellingen in 2019:
Hals en de modernen (Frans Hals, Haarlem) – Caravaggisten (Centraal, Utrecht) – Caspar van Wittel (Kunsthal Kade, Amersfoort) – Vrijheid (Fundatie, Zwolle) – Hockney en Van Gogh (Van Gogh, Amsterdam) – Erwin Olaf (Kunstmuseum, Den Haag) – Rembrandt (Mauritshuis, Den Haag) – Richard Long (de Pont, Tilburg) – William Kentridge (Eye, Amsterdam) – Luc Tuymans (de Pont, Tilburg) – Marwan Rechmaoui (Bonnefanten, Maastricht) – Sprezzatura (Drents, Assen) – Daan Roosegaarde (Groninger Museum) – Tischbein (Rijksmuseum Twenthe, Enschede) – Vincent van Gogh (Noordbrabants, Den Bosch) – Jean-François Millet (Van Gogh, Amsterdam) – Brassaï (Foam, Amsterdam) – Migranten in Parijs (Stedelijk, Amsterdam) – Monets waterlelies (Kunstmuseum, Den Haag) – Pieter de Hooch (Prinsenhof, Delft) – Rembrandt en Velazquez (Rijksmuseum, Amsterdam) – Jimmy Nelson (Vrijthof, Maastricht) – Jonge Rembrandt (Lakenhal, Leiden) – Leonardo da Vinci (Louvre, Parijs)