Matisse vs. Picasso: Schilderijen Ruilen uit Rivaliteit

Henri Matisse en Pablo Picasso zijn de grootste rivalen van de moderne kunst. Ze hadden ontzag en waardering voor elkaars werk, maar probeerden ook steeds vernieuwender en beter te zijn dan de ander. In 1907 ruilden ze een schilderij met elkaar om te laten zien hoe slecht de ander was…

In 1906 zorgde Henri Matisse voor een schok op de Salon des Independents. Zijn schilderij Le Bonheur de Vivre toonde een sensuele samenkomst van dansende figuren. Maar het was niet het onderwerp, maar de uitvoering in felle gedurfde kleuren die het publiek in vervoering bracht. Matisse werd met het schilderij op slag de beroemdste kunstenaar van zijn tijd. Andere kunstenaars zoals André Derain en George Braques volgden zijn stijl en gingen ook in felle kleuren schilderen.

Een jaar eerder had Matisse ook al door voor opschudding gezorgd tijdens de Salon des Indépendents. Zijn doek van een vrouw met een hoed werd door critici omschreven als ‘een vrouw die een blik verf in haar gezicht heeft gehad’. Desalniettemin werd het werk gekocht door  Gertrude Stein, een rijke verzamelaar in Parijs. Later kocht ze ook Le Bonheur de Vivre. Ze schreef over het werk: ‘Matisse had Le Bonheur de vivre geschilderd en een nieuwe kleurformule gecreëerd die zijn stempel op elke schilder van die periode zou drukken.’.

Stein

Gertrude Stein en haar broer Leo waren met hun aankopen jarenlang een belangrijkste financiële bron voor de moderne kunstenaars van Parijs. Ongeveer tegelijkertijd met hun kennismaking met Matisse, kochten ze ook hun eerste werk van Pablo Picasso: Famille au Singe. Picasso was op dit moment nog een onbekende schilder, die niet exposeerde op de salons en woonde een armoedig studio-complex: de Bateau Lavoir.

Het verschil tussen Picasso en Matisse kon haast niet groter zijn. Matisse was de held van het modernisme, die alom werd gerespecteerd. Picasso daarentegen was een arme kunstenaar, wiens werk nauwelijks bekend was. Ook stilistisch waren ze verschillend: de felle kleuren van Matisse tegenover het monotone kleurpalet van Picasso. Het was dus niet gek dat Picasso opkeek tegen Matisse. Hij was jaloers op zijn succes.

Kennismaking

Maar Gertrude Stein zag iets in de jonge Picasso en gaf de Spaanse schilder de opdracht haar portret te schilderen. Het portret werd een gevecht voor Picasso. Uiteindelijk waren 80-90 poseersessies nodig voordat hij het schilder af had. ‘Ik kan je niet meer zien’, zei Picasso de laatste keer. Maar dankzij het portret leerde Stein en Picasso elkaar steeds beter kennen en Stein stelde voor om een kennismaking te regelen met Matisse.

Op een avond bracht Matisse samen met de Stein’s daarom een bezoek aan de Bateau Lavoir. Het onafgemaakte portret van Gertrude moet in de studio gestaan hebben. Matisse bekeek Picasso’s werk en gaf zijn mening. Maar voor Picasso was het een lastige ontmoeting. Hij sprak slecht Frans en moet zijn armoede gevoeld hebben.”Matisse praat praat praat’, zei hij er achteraf over.

Rivaliteit

De ontmoeting tussen Picasso en Matisse in de Bateau Lavoir was de eerste van vele ontmoetingen. Ze zagen elkaar in de salon van Gertrude Stein en kwamen elkaar steeds vaker tegen in het openbare leven. De relatie tussen Picasso en Matisse was gebaseerd op wederzijds respect en rivaliteit. Ze waren twee extreem verschillende persoonlijkheden, die ieder op eigen wijze de grens van de moderne kunst probeerde te verleggen. Dat botste maar zorgde ook voor wederzijdse interesse.

Ondertussen beïnvloeden ze elkaar in hun stijl en werk. Zo kwam Henri Matisse in 1907 opnieuw met een schokkend schilderij naar de salon: het Blauwe Naakt. Wie was deze vrouw? Dankzij haar masker-achtige hoofd was haar ras niet te bepalen. De toeschouwers van begin 20e eeuw wisten zich hierdoor slecht houding te geven. Afrikaanse maskers waren voor Picasso ook een bron van inspiratie. Hij schilderde de Demoiselles d’Avignon, een revolutionair schilderij dat vaak het begin van het kubisme wordt genoemd.

Schilderij ruilen

In de herfst van 1907, op het hoogst van hun rivaliteit, besloten Matisse en Picasso een schilderij te ruilen. Hun keuze was onverwacht. In plaats van een mooi schilderij van de andere te kiezen, selecteerden ze het slechtste werk van de ander. Alsof Picasso en Matisse zeker wilden zijn dat ze zelf de betere kunstenaar waren. Picasso koos een portret van Matisse’s dochter Marguerite, dat er uit zag als een kindertekening. Matisse nam een vroeg kubistisch stilleven van Picasso: Cruche, bol et citron. Niemand weet of het waar is, maar er zijn verhalen dat Picasso dartpijltjes naar het schilderij van Matisse heeft gegooid.

Na deze uitwisseling wijdde Picasso zich uitsluitend nog aan het kubisme. Het zorgde ervoor dat Picasso’s schilderijen vernieuwender waren dan het werk van Matisse. Picasso groeide zijn rivaal zo voorbij in aandacht en in succes. Schilders als Derain en Braque die eerst samen Matisse in felle kleuren schilderden, deden nu mee met het kubisme van Picasso. Matisse en Picasso zouden hun hele leven rivalen blijven, maar altijd met wederzijds respect en bewondering.

De //Vensters zomerserie van 2019 gaat over rivaliteit in de kunst. In 5 artikelen gaan we op zoek naar de mooiste verhalen over strijd tussen beroemde kunstenaars. De Zomerseries van afgelopen jaren gingen over het Naakt, Verboden Kunst en Kleur. Teruglezen? Zie hier het overzicht!
Eerder bijdragen:
– Leonardo vs. Michelangelo: Wie is de grootste Renaissance kunstenaar?
– Rubens vs. Poussin: Rivalen na de Dood
– Manet vs. Degas: Het Schilderij dat een Vriendschap Verstoorde